یکی از رایج‌ترین عمل‌های جراحی، عمل تاندون شانه است. مفصل شانه متحرک‌ترین مفصل بدن محسوب می‌شود و دامنه حرکتی بسیار گسترده‌ای دارد. در واقع عامل بسیاری از حرکت‌هایی که با دست و بازوان خود انجام می‌دهیم، شانه و مفصل‌های آن است. همین موضوع باعث شده تا کمربند شانه‌ای در معرض آسیب‌های زیادی باشد؛ آسیب‌هایی مانند دررفتگی شانه، پارگی تاندون کتف و … .
آسیب به تاندون شانه که اصطلاحا پارگی تاندون شانه نامیده می‌شود، رایج‌ترین علت درد کتف است. این پارگی می‌تواند درجات مختلفی داشته باشد و شدید یا جزئی باشد. بر این اساس، پزشک معالج می‌تواند روش‌های درمانی متفاوتی را تجویز کند. یکی از این روش‌ها، عمل جراحی تاندون کتف یا جراحی شانه است. در این مطلب با منشا درد کتف، نحوه درمان آن و مراقبت‌های بعد از عمل تاندون شانه بیشتر آشنا خواهید شد.
تاندون چرخاننده شانه که به روتاتور کاف نیز شناخته می‌شود، نوعی بافت رشته‌ای و بسیار محکم از جنس کلاژن است. این بافت، در برابر کشیدگی و حرکت در جهت‌های مختلف، مقاومت بالایی دارد. اما به دلیل همین کشش‌ها و حرکات چندگانه، در معرض آسیب بالایی نیز قرار دارد و می‌تواند به راحتی، تمام یا قسمتی از آن دچار پارگی شود.
تاندون شانه از ۴ تاندون کوچک تشکیل شده است که عضلات کتف را به هم متصل کرده و در کنار هم نگه می‌دارند. این مجموعه تاندون که به سر استخوان بازو متصل است، وظیفه تثبیت وضعیت شانه و ممکن ساختن حرکت مفصل‌ها را بر عهده دارد. در بالای هر تاندون کیسه‌ای پر از مایع به نام بورس قرار دارد که به حرکت آسان آن کمک می‌کند. هنگامی که این کیسه‌ها ملتهب شود و یا به هر دلیل دیگری، برای تاندون‌ها مشکلی به وجود آید که از استخوان بازو جدا شوند، از اصطلاح پارگی تاندون شانه استفاده می‌شود.
درمان پارگی تاندون کتف به شدت آن بستگی دارد. اگر پارگی جزئی باشد و تاندون‌ها به طور کامل از استخوان جدا نشده باشد، می‌تواند با روش‌هایی به جز جراحی نیز درمان شود. اما در صورت پارگی شدید تاندون و جدا شدن کامل آن از استخوان، راهی به جز جراحی تاندون شانه باقی نمی‌ماند.
مهم‌ترین و اولین علامتی که هنگام پارگی تاندون کتف مشاهده می‌شود، درد است. وجود درد شدید در مفصل شانه و اطراف آن، دردناک بودن هر گونه حرکت و دردی که هنگام انجام فعالیت‌های ورزشی شدت یابد، نشانه پارگی تاندون شانه است؛ ورزش‌هایی مانند شنا، بسکتبال یا والیبال که دست به بالای سر برده می‌شود. همچنین هنگام خوابیدن روی شانه درگیر نیز درد زیادی احساس خواهید کرد.
احساس ضعف در کتف، نشانه دیگری بر وجود این عارضه است. این ضعف باعث افت عملکرد فرد شده و دامنه حرکتی دست و بازوی او را به شدت کاهش می‌دهد. عدم توانایی بردن دست به سمت کمر، شنیدن صداهای مختلف از مفصل شانه، تورم و خشکی و انقباض بازو نیز از دیگر علائم پارگی تاندون شانه است.
در ابتدا باید بدانید که عمل جراحی تاندون شانه فقط یکی از روش‌های درمان پارگی تاندون کتف است. این عمل در شرایطی انجام می‌شود که سطح آسیب‌دیدگی بالا باشد و درد و ضعف ناشی از آسیب، با فیزیوتراپی و درمان‌های خانگی برطرف نشود.
جراحی ترمیم شانه به دو روش انجام می‌شود. روش اول که جراحی باز نام دارد، روشی قدیمی است. جراحی باز تاندون شانه در مواردی تجویز می‌شود که آسیب دیدگی بسیار شدید بوده و یا حتما نیاز به جایگزینی مفصل وجود داشته باشد. در این نوع عمل، شانه به طور کامل باز شده و برای دسترسی راحت‌تر به مفصل و تاندون کتف، بخشی از عضلات برداشته می‌شوند. جراحی باز تاندون کتف، عملی تهاجمی است و عوارض زیادی دارد. در نتیجه دوره درمان در این نوع جراحی طولانی‌تر است و به مراقبت‌های بیشتری پس از عمل نیاز دارد.
در مقابل، نوع جدیدی از عمل جراحی کتف به نام جراحی آرتروسکوپی وجود دارد که ساده‌تر است و بیمار را با عوارض کمتری روبه‌رو می‌کند. در این روش درمانی که جراحی بسته تاندون شانه یا عمل کتف با لیزر نیز نامیده می‌شود، از دستگاهی به نام آرتروسکوپ استفاده می‌کنند. آرتروسکوپ وسیله‌ای باریک و مدادی شکل با چندین لنز و چراغ کوچک است. پزشک پس از بریدن سطح بسیار کوچکی از شانه، این دستگاه را وارد بدن بیمار می‌کند تا بتواند عمق مشکل و میزان دقیق پارگی را با استفاده از دوربین و نمایشگر، تشخیص دهد. این نوع جراحی عوارض بسیار کمتری دارد و طول دوره درمان آن نیز کوتاه‌تر است. به همین دلیل برای درمان طیف گسترده‌ای از انواع آسیب‌های شانه مانند پارگی نه چندان عمیق تاندون کتف، از این روش استفاده می‌شود.
در صورتی که میزان و عمق پارگی تاندون شانه شدید نباشد، پزشک از روش‌هایی غیر جراحی برای درمان استفاده می‌کند. برخی از رایج‌ترین روش‌های درمانی غیر جراحی ترمیم شانه عبارتند از:
بهترین روش برای درمان پارگی جزئی تاندون شانه، استراحت و اجتناب از فعالیت‌های شدید و تکراری است. افرادی که در مشاغلی مانند نقاشی ساختمان فعالیت دارند و دست و بازوی خود را به صورت مرتب بالای سر خود نگه می‌دارند، در طول دوره درمان باید از انجام چنین فعالیت‌هایی به شدت پرهیز کنند.
دقت داشته باشید که استراحت مطلق شانه و قطع تمامی فعالیت‌ها نیز درمان درستی نیست. بدین ترتیب، باید با انجام فعالیت‌های کم‌فشار، تحرک مفاصل کتف را حفظ کرده و تاندون شانه را تقویت کنید. به همین دلیل توصیه می‌کنیم که حتما با متخصص فیزیوتراپی مشورت کرده و ترکیبی از تمرین‌های حرکتی را در خانه و به صورت متداوم انجام دهید.
در صورتی که میزان پارگی تاندون شانه شدید نباشد، می‌توان برای کاهش درد کتف و درمان التهاب آن از داروهای مسکن استفاده کرد. معمولا برای کاهش درد، داروهایی مانند پاراستامول، و برای درمان التهاب تاندون شانه داروهایی مثل ناپروکسن، دیکلوفناک و ایبوپروفن تجویز می‌شود.
یکی دیگر از روش‌های درمان غیر جراحی پارگی تاندون شانه، تزریق استروئید به داخل کتف است. این دارو التهاب تاندون و درد بیمار را کاهش داده و به شروع دوباره فعالیت‌های او کمک می‌کند. در صورتی که پزشک تزریق اول را موثر تشخیص دهد، می‌تواند مجددا از این روش برای درمان بیمار استفاده کند.
گاهی مشاهده شده است که برای کاهش درد شانه، کورتن تجویز می‌شود. دقت داشته باشید که تزریق کورتن، به هیچ وجه روشی درمانی نیست؛ بلکه به صورت موقتی درد را کاهش داده و عوارض جانبی بسیاری خواهد داشت.
همانطور که گفتیم، عمل تاندون شانه به دو روش باز و بسته انجام می‌شود. جراحی بسته یا آرتروسکوپی تاندون شانه عوارض چندانی ندارد. درد، عفونت، کبودی، التهاب و قرمزی ناحیه جراحی شده برخی از این عوارض جراحی با لیزر هستند که اگر تحت کنترل پزشک باشد، خطری ندارد و به سرعت درمان می‌شود. این در حالی است که عوارض بعد از عمل باز تاندون شانه بیشتر و شدیدتر بوده و به زمان بیشتری برای درمان نیاز دارد. برای مثال ممکن است به اعصاب اطراف محل جراحی و یا رگ‌های خونی شانه، آسیب وارد شود. همچنین ممکن است پس از عمل، به سفتی و خشکی شانه دچار شده و به فیزیوتراپی نیاز داشته باشید.
یکی از عوارض جراحی باز شانه که البته احتمال بسیار کمی دارد، پارگی مجدد تاندون شانه است. همچنین ممکن است محل جراحی مجددا خونریزی داشته باشد. به همین دلیل توصیه می‌کنیم که حتما پس از عمل جراحی تاندون کتف، تحت نظر پزشک باشید تا زمانی که تمام عوارض به طور کامل برطرف شود.
بهتر است پس از عمل پارگی تاندون شانه، کتف خود را بسته و به صورت ثابت نگه دارید تا دوره نقاهت کامل شود. در طول این دوره انجام نرمش و ورزش‌های تجویز شده توسط پزشک را فراموش نکنید تا شانه شما دچار خشکی و سفتی نشود.
اگر عمل جراحی باز انجام داده‌اید، محل زخم و بخیه را به طور مرتب ضد عفونی کرده و تمیز نگه دارید. این کار کمک می‌کند تا محل زخم دچار عفونت نشود. مصرف داروهای تجویز شده و تکمیل دوره درمان نیز یکی دیگر از مراقبت های ضروری بعد از عمل تاندون شانه است. همچنین برای فیزیوتراپی نیز با پزشک خود مشورت کنید تا در صورت نیاز، در زمان مناسب انجام شود. درنهایت، در صورت مشاهده هرگونه علائم غیرعادی مانند تب و لزر، ضعف یا تنگی نفس به پزشک معالج خود مراجعه کنید.
