عمل تعویض مفصل شانه برای اولین بار در دهه ۱۹۵۰ در ایالات متحده برای درمان شکستگی‌های شدید شانه انجام شد. با گذشت زمان، جایگزینی مفصل شانه برای بسیاری از دیگر بیماری‌های دردناک شانه نیز استفاده شد، مانند اشکال مختلف آرتریت که وضعیت سخت و طاقت‌فرسایی را برای افراد ایجاد می‌کردند. اگر روش های غیرجراحی، مانند دارو درمانی و یا کمتر کردن فعالیت‌های روتین زندگی، دیگر برای تسکین درد مفید و کارساز نباشند، جراحی تعویض مفصل شانه میتواند یک گزینه‌ی مناسب برایتان باشد. جراحی تعویض مفصل یک روش ایمن و موثر برای کاهش درد و کمک به از سرگیری فعالیت‌های روزمره است.
چه تابحال با این روش آشنایی نداشته‌اید و چه هم‌اکنون تصمیم به انجام این عمل را دارید، مقاله‌ی پیش رویتان به شما کمک می‌کند تا بیشتر با این نوع جراحی شانه آشنا بشوید، پس تا انتهای مقاله با ما همراه باشید!
عمل تعویض مفصل شانه چیست؟
در این نوع عمل قسمت های آسیب دیده شانه را بر‌می‌دارند و آنها را با نوعی اجزای مصنوعی مخصوص جایگزین می‌کنند. این اجزای مصنوعی را، پروتز نیز می‌نامند.
گزینه‌های درمانی در عمل آرتروپلاستی شانه، در یک شمای کلی شامل دو حالت می‌شود:
- جایگزینی سر استخوان بازو که به اصطلاح ball یا توپ نیز نامیده می‌شود.
- جایگزینی قسمت توپ به‌همراه قسمت گِلِنوئید استخوان، که روی کتف جانبی قرار دارد و در محل مفصل شانه، استخوان بازو با کتف جانبی را به‌هم مفصل می‌کند.
دلایل تعویض مفصل شانه
شرایط متعددی می تواند باعث درد و ناتوانی شانه شود و پزشکان را به فکر جراحی تعویض مفصل شانه بیندازد:
استئوآرتریت
استئوآرتریت یا آرتروز شانه یک نوع آرتریت مرتبط با افزایش سن است. معمولاً در افراد ۵۰ ساله و بالاتر رخ می دهد، اما ممکن است در افراد جوان تر نیز بروز کند. در این عارضه غضروفی که بین استخوان‌های شانه قرار دارد نرم فرسوده می‌شود، سپس استخوان ها به یکدیگر ساییده شده و با گذشت زمان، مفصل شانه به آرامی سفت و دردناک می‌شود.
متأسفانه هیچ راهی برای جلوگیری از پیشرفت آرتروز وجود ندارد و همین مسئله استئوآرتریت را به یک دلیل رایج برای افراد برای انجام عمل تعویض شانه تبدیل می‌کند!
روماتیسم مفصلی یا آرتریت روماتوئید
در این بیماری غشای سینوویال که مفصل را احاطه کرده ملتهب و ضخیم می‌شود. این التهاب مزمن می تواند به غضروف آسیب برساند و در نهایت باعث از بین رفتن، درد و سفتی غضروف شود. آرتریت روماتوئید شایع ترین شکل گروهی از اختلالات به نام آرتریت التهابی است.
آرتریت پس از سانحه
این عارضه میتواند به دنبال آسیب جدی شانه باشد. شکستگی استخوان‌های تشکیل دهنده شانه یا پارگی تاندون ها یا رباط‌های شانه ممکن است به مرور زمان به غضروف مفصلی آسیب برساند. این باعث درد شانه می‌شود و عملکرد شانه را محدود می‌کند.
نکروز آواسکولار (استئونکروز)
نکروز آواسکولار یا استئونکروز یک وضعیت دردناک است که زمانی رخ می‌دهد که خون رسانی به استخوان مختل شود. از آنجایی که سلول های استخوانی بدون دسترسی به خون می‌میرند، استئونکروز در نهایت میتواند باعث تخریب مفصل شانه و منجر به آرتریت شود. مصرف مزمن استروئید، غواصی در اعماق دریا، شکستگی شدید شانه، بیماری سلول داسی شکل و مصرف زیاد الکل همگی از عوامل خطر بروز نکروز آواسکولار هستند.
شکستگی های شدید
شکستگی شدید شانه یکی دیگر از دلایل رایج افراد برای تعویض شانه است. هنگامی که سر استخوان بازو شکسته می‌شود، ممکن است برای پزشک بسیار دشوار باشد که قطعات استخوان را در جای خود قرار دهد. علاوه بر این، خون رسانی به قطعات استخوانی نیز میتواند قطع شود. در این مورد، جراح ممکن است تعویض شانه را توصیه کند. بیماران مسن مبتلا به پوکی استخوان بیشتر در معرض خطر شکستگی شانه هستند.
در صورتی که سانحه باعث پارگی تاندون‌ها نیز شده باشد، همزمان با عمل تعویض مفصل شانه، جراحی تاندون های روتاتور کاف شانه نیز انجام خواهد شد.
چه کسانی ممکن است واجد شرایط جراحی تعویض کامل شانه نباشند؟
همه کسانی که مشکل شانه دارند نمی‌توانند عمل تعویض شانه را انجام دهند. عواملی که می توانند بر واجد شرایط بودن بیمار تأثیر بگذارند عبارتند از:
- مصرف نیکوتین
- عفونت
- عفونت های سیستمیک
- استعداد ابتلا به عفونت
- مشکلات پوستی
- پوکی استخوان
- آسیب جبران ناپذیر عضله دلتوئید
- آسیب عصبی
نگاهی به نحوه‌ی انجام جراحی تعویض مفصل شانه
در زمان عمل تعویض مفصل شانه، انواع مختلفی از عمل تعویض شانه برای بیمار در دسترس است. جراح متخصص قبل از هر تصمیمی وضعیت بیمار را به‌دقت ارزیابی و بررسی می‌کند تا به این نتیجه برسد که کدام نوع جراحی، متناسب با شرایط بیمار به بهترین وجه نیازهای سلامتی او را برآورده می‌کند.
جایگزینی کامل شانه یا total shoulder replacement
جایگزینی کامل شانه، شامل تعویض سطوح مفصلِ درگیر آرتروز، با یک توپ فلزی صیقلی که به ساقه و یک سوکت پلاستیکی متصل است. این قطعات فلزی، در اندازه های مختلف تولید می شوند. مدل این قطعات میتواند به‌شکل سیمانی بوده و در محل بچسبد یا به صورت فشاری بوده و از این طریق وارد استخوان شوند.
اگر استخوان از کیفیت خوبی برخوردار باشد، جراح میتواند از مدل غیر سیمانی یا همان فشاری press-fit استفاده کند، اما اگر استخوان نرم باشد، جز استخوان بازو ممکن است که با مدل سیمانی کاشته شود. در بیشتر موارد، یک جزء تمام پلاستیکی گلنوئید (سوکت) با مدل سیمانی استخوان کاشته می‌شود.
همی‌آرتروپلاستی hemiarthroplasty
در این روش، جراح فقط قسمت سر یا توپ استخوان بازو را جایگزین می‌کند. در یک همی‌آرتروپلاستی سنتی، جراح سر استخوان بازو را با یک توپ فلزی و ساقه جایگزین می‌کند، مشابه حالتی که در عمل تعویض کامل شانه به‌کار می‌رود، به این نوع جراحی، عمل همی آرتروپلاستی ساقه‌ای می‌گویند. برخی از جراحان زمانی که سر استخوان بازو بشدت شکسته شده اما حفره آن طبیعی است، همی آرتروپلاستی را توصیه می کنند. سایر مواردی که همی‌آرتروپلاستی توصیه می‌شود عبارتند از:
- آرتریتی که فقط سر استخوان بازو را درگیر کند، به‌همراه گلنوئیدی که سطح غضروفی سالم و دست نخورده دارد.
- شانه هایی که در قسمت، گلنوئید حاوی استخوان‌های ضعیف هستند
- برخی از شانه ها که با پارگی شدید تاندون همراه هستند
- تاندون‌های گرداننده‌ی کلاهک rotator cuff tendones و آرتریت همراه هستند.
همی آرتروپلاستی از نوع بازسازی سطحی
در این عمل فقط سطح مفصلی سر بازو با یک پروتز کلاه مانند جایگزین می‌شود و هیچ نوع ساقه‌ای در آن استفاده نمی‌شود. مزیت این روش، حفظ استخوان است، درنتیجه این روش میتواند یک راه‌حل جایگزین مناسب برای کسانی باشد که نمی‌خواهند عمل استاندارد تعویض مفصل ساقه‌ای را انجام بدهند.
اگر دارای شرایط زیر هستید، همی‌آرتروپلاستی از نوع بازسازی مجدد سطح میتواند یک گزینه‌ی مناسب برایتان باشد:
- گلنوئید دارای یک سطح غضروف دست نخورده و سالم باشد
- هیچ شکستگی تازه ای در گردن یا سر بازو مشاهده نشده باشد
- بیمار تمایل به حفظ استخوان بازوی خود داشته باشد.
برای بیمارانی که جوان یا بسیار فعال هستند، همی آرتروپلاستی از نوع بازسازی سطح، از خطرات ساییدگی و شل شدن قطعات که ممکن است با تعویض کلی شانه معمولی در این جمعیت رخ دهد، جلوگیری می‌کند.
عمل تعویض کامل مفصل شانه به صورت معکوس reverse total shoulder replacement
این نوع عمل تعویض مفصل شانه برای افرادی استفاده می شود که دارای موارد زیر هستند:
- تاندون گرداننده‌ی کلاهک rotator cuff کاملاً پاره شده و ضعف شدیدی در بازو وجود داشته باشد
- بیمار سابقه‌ی یک عمل تعویض مفصل شانه در قبل داشته باشد که ناموفق بوده است.
در عمل تعویض کامل شانه به‌‌صورت معکوس، سوکت و توپ فلزی تعویض می‌شوند. یک توپ فلزی به استخوان شانه و یک سوکت پلاستیکی به استخوان بازو متصل می شود. این کار به بیمار اجازه می دهد تا از عضله دلتوئید خود برای بلند کردن بازو استفاده کند.
هزینه عمل تعویض مفصل شانه
عمل تعویض مفصل شانه بسته به نوع جراحی که برای بیمار در نظر گرفته می‌شود، قیمت‌های متفاوتی دارد. در این عمل باید یک قطعه از جنس پروتز در مفصل شانه قرار گرفته و بسته به نوع عمل، جراحی به صورت باز یا بسته (لیزری) انجام خواهد شد که در هزینه عمل تاثیر خواهد داشت.
هزینه عمل آرتروسکوپی شانه بر اساس بیمارستان محل عمل، شهرت و تخصص جراح، بیمه و نوع عمل شما مشخص شده و در زمان مشاوره قبل از عمل به شما اطلاع داده خواهد شد.
عوارض جراحی تعویض مفصل شانه
عمل‌های جراحی شامل عوارضی هستند که ممکن است برای هر فردی به وجود بیاید. تجربه پزشک معالج و شرایط بیمار در به وجود آمدن این عوارض دخیل هستند. از جمله عوارض تعویض مفصل شانه می‌توان به موارد زیر اشاره کرد.
- عفونت: عفونت یکی از عوارض هر جراحی است. در تعویض مفصل شانه، ممکن است عفونت در زخم یا عمق اطراف پروتز ایجاد شود. ممکن است در زمان بستری در بیمارستان یا بعد از رفتن به خانه اتفاق بیفتد. عفونت حتی می‌تواتد سال ها بعد رخ دهد. عفونت های جزئی در ناحیه زخم معمولاً با آنتی بیوتیک درمان می شوند. عفونت های عمده یا عمیق ممکن است نیاز به جراحی بیشتر و برداشتن پروتز داشته باشند. هر گونه عفونت در بدن می تواند به جایگزین مفصل سرایت کند.
- مشکلات خود پروتز: اگرچه طرح‌ها و مواد پروتز و همچنین تکنیک‌های جراحی همچنان در حال پیشرفت هستند، با‌این‌حال باز ممکن است پروتز فرسوده شود و اجزاء آن شل و اجزای یک تعویض شانه نیز ممکن است دچار دررفتگی شوند. سایش بیش از حد، شل شدن یا دررفتگی ممکن است به جراحی اضافی نیاز داشته باشد.
- آسیب عصبی: اعصاب در مجاورت تعویض مفصل ممکن است در طول جراحی آسیب ببینند، اگرچه این نوع آسیب نادر است. با گذشت زمان، این آسیب های عصبی اغلب به‌طور نسبی بهبود می یابند و حتی ممکن است به طور کامل بهبود یابند.
- لخته شدن خون: پس از جراحی ممکن است لخته در وریدهای پا یا بازو ایجاد شود. این می تواند به عنوان یک عارضه‌ی خطرناک درنظر گرفته شود زیرا یک قطعه لخته می تواند حرکت کرده و به ریه، قلب یا به ندرت به مغز برود و خطر سکته‌ی مغزی، قلبی و آمبولی ریوی را افزایش بدهد.
مراقبت های بعد از عمل تعویض مفصل شانه
بعد از جراحی کمی درد احساس خواهید کرد. این یک بخش طبیعی از روند درمان است. داروها اغلب برای تسکین درد کوتاه مدت پس از جراحی تجویز می شوند. بسیاری از انواع داروها برای کمک به مدیریت درد در دسترس هستند، از جمله مواد افیونی، داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی (NSAIDs) و بی حس کننده های موضعی.
بعلاوه پزشک معالج ممکن است ترکیبی از این داروها برای بهبود تسکین درد و همچنین به حداقل رساندن نیاز به مواد افیونی استفاده کند.
توجه داشته باشید که اگرچه اپیوئیدها به تسکین درد بعد از عمل تعویض مفصل شانه کمک می کنند، اما یک ماده مخدر هستند و می توانند اعتیادآور باشند. مهم است که از مواد افیونی فقط طبق دستور پزشک خود استفاده کنید و به محض اینکه درد شما شروع به بهبود کرد، مصرف آنها را متوقف کنید. اگر درد شما طی چند روز پس از جراحی بهبود نیافت، با پزشک خود صحبت کنید. مدیریت درد بخش مهمی از بهبودی شما است.
وقتی بیمارستان را ترک می کنید، بازوی شما در یک آویز گردنی (اسلینگ) قرار می گیرد. بسته به پیچیدگی عمل جراحی و ترجیح جراح، به بند برای حمایت و محافظت از شانه در ۲ تا ۶ هفته اول پس از جراحی نیاز خواهید داشت.
بسته به نوع بخیه‌ای که برای شما استفاده می‌شود، ممکن است از شما خواسته شود که به مطب برگشته تا بخیه‌ها کشیده شوند. تا زمان جذب بخیه و برداشتن منگنه‌ها از خیس شدن زخم در آب خودداری کنید. برای جلوگیری از ریختن ترشحات احتمالی زخم روی لباس، به پانسمان زخم ادامه دهید.
ورزش به ویژه در چند هفته اول پس از جراحی یکی از اجزای حیاتی مراقبت در منزل است. از برنامه ورزش خانگی که جراح برایتان تنظیم کرده پیروی کنید تا به شما کمک کند قدرت خود را بازیابی کنید.
اکثر بیماران می توانند فعالیت های ساده ای مانند غذا خوردن، لباس پوشیدن و نظافت را طی ۲ هفته پس از جراحی انجام دهند. مقداری درد همراه با فعالیت و در شب تا چند هفته پس از جراحی شایع است.
- همچنین شما باید به نکات زیر نیز توجه داشته باشید:
- ۲ تا ۶ هفته بعد از جراحی رانندگی با ماشین ممنوع است.
- از بازو برای بالا بردن خود در رختخواب یا از روی صندلی استفاده نکنید زیرا این کار مستلزم انقباض شدید عضلات است.
- در ۲ تا ۴ هفته اول پس از جراحی، چیزی سنگین تر از یک لیوان آب بلند نکنید.
- در انجام‌های کارهایتان از سایر اعضاس خانواده کمک بخواهید. در صورتی که همراه ندارید، می‌توانید از یک پرستار استفاده کنید.
- پس از تعویض شانه خود در ورزش های تماسی شرکت نکنید و از انجام حرکات مکرر سنگین خودداری کنید.
- در ۶ هفته اول پس از جراحی از قرار دادن بازوی خود در هر موقعیت شدید مانند مستقیم به پهلو یا پشت بدن خودداری کنید.
منبع: orthoinfo.aaos.org
