کیست مچ دست که در علم پزشکی به آن کیست گانگلیون دست نیز گفته می‌شود در شرایطی اتفاق می‌افتد که یک توده بر روی مچ دست و در امتداد تاندون‌ها به وجود می‌آید. معمولا این توده نرم و از اندازه یک لوبیا تا یک توپ تنیس بزرگ خواهد شد. سوالی که بیماران زیادی در صفحه کیست مچ دست از ما پرسیدند این است که درمان قطعی کیست گانگلیون مچ دست چیست و در جواب باید بگوییم که این موضوع بستگی به اندازه، محل تشکیل توده و میزان درد آن دارد.
برای اینکه بیشتر در مورد این موضوع اطلاعات کسب کنیم، به شما پیشنهاد می‌کنیم که با ادامه مطلب همراه ما باشید.
کیست مچ دست یا گانگلیون چگونه به وجود می‌آید؟
هنوز علت دقیق ایجاد کیست گانگلیون مشخص نشده است ولی عواملی همچون آسیب فیزیکی به مچ دست، فشار بیش از حد در هنگام کار کردن و همچنین التهاب تاندون‌های مچ دست از عوامل موثر در به وجود آمدن توده در ناحیه مچ دست است. افزایش فشار بر روی مچ دست باعث جمع شدن مایع سینووال در مفصل مچ دست شده و خود را به شکل یک توده نرم یا در بعضی موارد سفت بر روی مچ دست نشان خواهد داد.
کیست مچ دست معمولاً توده‌های غیر سرطانی از بافت نرم هستند که در ناحیه دست و مچ یافت می‌شوند و حدود ۵۰ تا ۷۰ درصد از تومور‌های دست و مچ را تشکیل می‌دهند. افراد در هر سنی ممکن است به گانگلیون مچ دست مبتلا شوند، اما این بیماری بیشتر در افراد بین ۱۵ تا ۴۰ سال دیده می‌شود و زنان در مقایسه با مردان بیشتر مستعد ایجاد کیست مچ دست هستند. این کیست‌ها از مایع غلیظ و ژلاتینی به نام مایع سینوویال پر شده‌اند. این مایع در شرایط طبیعی، در بدن وظیفه روان کاری مفاصل را به عهده دارد. اندازه گانگلیون‌ها می‌تواند متفاوت و از چند میلی‌متر تا چند سانتی‌متر قطر متغیر باشد.
دو نوع اصلی کیست یا گانگلیون مچ دست وجود دارد:
- گانگلیون‌های پشتی (dorsal)
- گانگلیون‌های ولار (volar)
گانگلیون‌های پشتی در پشت مچ ظاهر می‌شوند، در حالی که گانگلیون‌های ولار، سمت کف مچ دست را درگیر می‌کنند.
علائم کیست مچ دست
کیست مچ دست یا کیست گانگلیون مچ دست دارای علائمی مشترک بین تمام بیماران است و از جمله مهمترین علائم این بیماری می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- توده یا برآمدگی قابل مشاهده روی مچ دست
- درد یا ناراحتی کم یا متوسط
- توان حرکت با دامنه حرکتی کم
- احساس کشش یا فشار
- افزایش درد با تکرار فعالیت‌های معمولی
- بی‌حسی یا گزگز در انگشتان (از علائم نادر)
توجه شود که ممکن است بعضی از بیماری‌های دیگر نیز علائمی مشابه با کیست گانگلیون مچ دست داشته باشند ولی تشخیص نهایی به عهده پزشک فوق تخصص دست است.
آیا دلیل به وجود آمدن کیست مچ دست مشخص است؟
علت دقیق به وجود آمدن این بیماری در مچ دست یا مچ پا هنوز مشخص نیست. این عارضه در هر دو دست انسان به یک اندازه ممکن است بروز کند پس می‌توان گفت راست دست بودن یا چپ دست بودن بیماران عامل اصلی شکل گیری این بیماری محسوب نمی‌شود. ولی به هر حال بر اساس تحقیقات انجام شده، می‌توان گفت که دلایل زیر می‌تواند باعث به وجود آمدن کیست در مچ دست شود:
- ضربه یا آسیب به مفصل یا تاندون
- ساییدگی و پارگی بافت‌های مفصلی
- استفاده‌ی شدید یا ایجاد فشار مکرر روی مچ دست
- عوامل ژنتیکی
- تغییرات هورمونی (مخصوصا در زنان)
- التهاب مفاصل یا تاندون
همچنین کیست مچ دست گاهی اوقات می‌تواند با بیماری‌های زمینه‌ای مفصلی مانند آرتروز یا روماتیسم همراه باشد. این شرایط ممکن است ریسک تشکیل کیست را به دلیل التهاب و تخریب بافت مفصل افزایش دهد.
تشخیص کیست مچ دست
پزشک فوق تخصص دست بعد از گرفتن شرح حال بیمار، با دقت توده به وجود آمده بر روی دست را بررسی می‌کند. معمولا در این شرایط نمونه‌برداری، عکس رادیولوژی و سونوگرافی می‌تواند به تشخیص دقیق‌تر کمک کند. معمولا افرادی که از دست خود زیاد کار می‌کشند، بیشتر از سایر افراد به کیست گانگلیون مبتلا می‌شوند. ورزشکاران رشته‌های ژیمناستیک و راکت‌دار و همچنین کاربران کامپیوتر در صدر لیست افرادی هستند که ممکن است به بیماری کیست مچ دست مبتلا شوند.
علاوه بر این موارد طبق تحقیقات انجام شده مشخص شده است که بانوان بیشتر از آقایان به کیست مچ دست ابتلا پیدا خواهند کرد و داشتن بیماری‌هایی مانند آرتروز و آسیب‌دیدگی‌های مفصلی یا تاندونی نیز در شانس ابتلا به کیست گانگلیون تاثیر دارد.
در نهایت در صورت لزوم، پزشک ممکن است آسپیراسیون (Aspiration) کیست را انجام دهد، روشی که در آن یک سوزن برای استخراج مایع برای آزمایش وارد کیست می‌شود. این روش به حذف سایر علل احتمالی و تأیید ماهیت خوش خیم کیست کمک می‌کند.
در جواب به سوال متداول کاربران که می‌گویند آیا کیست مچ دست خطرناک است باید بگوییم که کیست مچ دست جز توده‌های غیر سرطانی محسوب می‌شود و خطر بالقوه‌ای را برای بیمار ایجاد نمی‌کند. ولی به هر حال بهتر است که در صورت مواجهه با این بیماری نسبت به درمان هر چه سریع‌تر آن اقدام کنید.
کیست‌های مچ دست همچنین می‌توانند علائمی را در بدن بوجود بیاورند که با بیماری گیر افتادن عصب اولنار دست یکسان باشد. بیش از ۸۰ درصد بیمار‌های مبتلا به سندروم تونل گویان، دارای کیست مچ دست هستند.
درمان کیست گانگلیون مچ دست
درمان قطعی کیست گانگلیون ارتباط مستقیمی با اندازه، محل قرارگیری توده (نزدیک عصب بودن) و مقدار درد و محدودیت حرکتی است که آن ایجاد می‌کند.
معمولا کیست گانگلیون بدون درمان خاصی از بین خواهد رفت. اگر کیست باعث ایجاد درد یا ناراحتی در بدن نکند، پزشک معالج از شما می‌خواهد که کارهای زیر را انجام دهید:
۱- بی حرکت کردن دست با آتل
برای کیست‌هایی که باعث ناراحتی یا محدودیت در حرکت می‌شوند، بی‌حرکت کردن با استفاده از آتل یا بریس ممکن است توصیه شود. بی‌حرکتی به کاهش فشار روی مفصل کمک می‌کند و می‌تواند باعث کوچک شدن کیست شود. اسپلینت‌های مچ دست هم استفاده می‌شود. اسپلینت‌ها نوعی آتل هستند که مچ آسیب دیده را ساپورت کرده و با محدود کردن حرکت، به کیست اجازه می‌دهند تا بهبود یابد. مدت زمان آتل‌بندی بسته به شدت کیست و پاسخ فرد به درمان، متفاوت است.
۲- درمان تزریقی برای کیست مچ دست
اگر کیست خیلی دردناک باشد یا فعالیت‌های روزانه را مختل کرده باشد، پزشک ممکن است روش آسپیراسیون را انتخاب کند. در طول آسپیراسیون کیست، یک سوزن به داخل کیست وارد شده و مایع آن را خارج می‌کند. این روش ممکن است با کاهش اندازه کیست و کاهش فشار روی بافت‌های اطراف، تسکین موقتی ایجاد کند. در برخی موارد، پس از آسپیراسیون، یک داروی کورتیکواستروئید به فضای کیست تزریق می‌شود. این استروئید به کاهش التهاب کمک می‌کند و می‌تواند از تشکیل مجدد کیست جلوگیری کند.
۳- فیزیوتراپی
تمرینات و درمان‌های فیزیوتراپی می‌توانند نقش فوق‌العاده‌ای در درمان غیر جراحی گانگلیون مچ دست داشته باشند. فیزیوتراپ متخصص از تکنیک‌های مختلفی مانند کشش، تمرینات تقویتی، درمان دستی (غیر دستگاهی) و فعالیت‌های عملکردی (functional activities) استفاده کند. فیزیوتراپ درنهایت آموزش‌هایی در مورد رعایت ارگونومی مناسب و اصلاح وضعیت بدن در فعالیت‌های روزانه برای جلوگیری از فشار مجدد روی مچ دست به بیمار می‌دهد تا خطر عود کردن بیماری را به حداقل برساند.
جراحی کیست مچ دست
درمان جراحی برای گانگلیون مچ دست زمانی در نظر گرفته می‌شود که اقداماتی که پیشتر عنوان شد، نتواند کیست‌ها را بهبود دهد. همچنین در صورت عود کیست با وجود تلاش‌های قبلی برای درمان غیرجراحی، ممکن است جراحی توصیه شود. تصمیم برای جراحی توسط پزشک و با توجه به علائم و درمان‌های پیشین، گرفته می‌شود.
رایج‌ترین روش جراحی برای کیست یا گانگلیون مچ دست، برداشتن کامل کیست و اتصالات آن به مفصل یا تاندون است. در طول عمل، برشی روی کیست ایجاد می‌شود و کیست با دقت، بریده و خارج می‌شود. در برخی موارد، جراح ممکن است نیاز به برداشتن بخش کوچکی از کپسول مفصل یا غلاف تاندون برای اطمینان از حذف کامل کیست، داشته باشد. سپس محل برش با بخیه یا چسب جراحی بسته و پانسمان می‌شود.
در شرایط خاص، ممکن است از روش آرتروسکوپی مچ دست برای برداشتن کیست استفاده شود. آرتروسکوپی شامل استفاده از یک دوربین کوچک و ابزار‌های تخصصی است که از طریق برش‌های کوچک در مچ دست وارد می‌شود. این تکنیک با ایجاد برش کوچکتر در دست و به صورت کمتر تهاجی، تصویر واضح‌تری از کیست و ساختار‌های اطراف فراهم و برداشت دقیق کیست را تسهیل می‌کند. برداشتن آرتروسکوپی اغلب منجر به برش‌های کوچکتر، کاهش جای زخم و بهبودی سریع‌تر در مقایسه با جراحی باز می‌شود.
درمان قطعی کیست مچ دست ارتباط مستقیمی با نوع آن دارد و روش درمان در نهایت توسط پزشک انتخاب خواهد شد.
خطرات و عوارض جراحی کیست مچ دست
مانند هر روش جراحی دیگری، خطرات و عوارض بالقوه‌ای نیز در ارتباط با جراحی گانگلیون مچ دست وجود دارد. خطراتی مثل:
- عفونت: خطری غیر معمول ولی محتمل که با استفاده از ابزار‌های استریل در محیط عمل، احتمال آن به حداقل می‌رسد.
- آسیب به عصب
- باقی ماندن اسکار زخم
- عود کیست مچ دست: در جراحی احتمال عود کمی وجود دارد. خطر عود را می‌توان با اطمینان از برداشتن کامل و رسیدگی به هر علت زمینه‌ای کاهش داد.
- سفتی و ضعف: جراحی می‌تواند به طور موقت باعث سفتی و ضعف در مچ دست شود. توانبخشی و فیزیوتراپی اجزای ضروری فرآیند بهبودی برای بازگرداندن عملکرد و قدرت مچ دست هستند.
مراقبت از جراحی کیست گانگلیون
به صورت کلی بعد از جراحی کیست، مراقبت خاصی نیاز نداریم و بیمار می‌تواند در مدت زمان کوتاهی کارهای خود را به تنهایی انجام دهد. ولی بهتر است به نکات زیر توجه داشته باشید:
- پس از جراحی بهتر است چند روزی به دست خود استراحت دهید تا محل جراحی زودتر بهبود پیدا کند.
- از حرکت دادن مچ دست خود برای کاهش درد، پرهیز کنید. پزشک معالج ممکن است برای کاهش درد شما، مسکن‌های مختلفی را تجویز کند که باید به صورت مرتب مصرف شوند.
- جا‌به‌جایی اشیای سبک و همچنین انجام کارهای کم فشار مانند نوشتن امکان‌پذیر است ولی از انجام کارهای تکراری با دفعات زیاد برای مدتی پرهیز کنید.
- در صورتی که در جای عمل خود تورم یا حساسیتی مشاهده کردید حتما این موضوع را با پزشک جراح خود در میان بگذارید. ولی به صورت کلی می‌توان با استفاده از یخ نسبت به کنترل ورم اقدام کرد.
- عفونت کردن محل جراحی بسیار نادر است ولی برای کنترل عفونت معمولا آنتی‌بیوتیک توسط پزشک تجویز شده که باید به صورت مرتب و تا انتهای دوره درمانی مصرف شود.
- تمیز نگه داشتن محل عمل، جلوگیری از خیس شدن آن و همچنین تعویض پانسمان باید به صورت مرتب انجام شده تا احتمال عفونت کاهش پیدا کند.
راه‌های پیشگیری از کیست گانگلیون
در حالی که هیچ راه قطعی برای پیشگیری از کیست گانگلیون وجود ندارد، اما برخی از اقدامات می توانند خطر ابتلا به آن را کاهش دهند. این اقدامات عبارتند از:
- گرم کردن و سرد کردن مفاصل قبل و بعد از فعالیت
- استراحت کافی به مفاصل
- اجتناب از فعالیت های تکراری که می تواند به مفاصل آسیب برساند
- پوشیدن کفش و دستکش مناسب
اگر می‌خواهید از ابتلا به کیست گانگلیون پیشگیری کنید، موارد زیر را در نظر داشته باشید.
- از استفاده مکرر و بیش از حد از دستان خود، مانند تایپ کردن، نوشتن یا استفاده از ابزارها، خودداری کنید.
- اگر به مدت طولانی با دستان خود کار می کنید، به طور منظم استراحت کنید و دستان خود را حرکت دهید.
- از وزنه های سنگین بلند کردن یا فعالیت های دیگری که می تواند به مچ دست شما آسیب برساند، خودداری کنید.
- از پوشیدن کفش های نامناسب که می توانند فشار زیادی به مچ دست شما وارد کنند، خودداری کنید.
اگر چه کیست های گانگلیون معمولاً بی ضرر هستند، اما در برخی موارد می توانند دردناک یا ناراحت کننده باشند. اگر کیست گانگلیون دارید که دردناک یا ناراحت کننده است، باید به پزشک مراجعه کنید. پزشک می تواند کیست را تخلیه کند یا آن را جراحی کند.
منبع: mayoclinic.org
سخن نهایی
امیدواریم توانسته باشیم به طور کامل درمان قطعی کیست گانگلیون را به شما توضیح دهید. ولی اگر سوالی دارید یا فکر می‌کنید به این بیماری مبتلا شدید، به شما پیشنهاد می‌کنیم که سوال خود را از طریق بخش نظرات با ما در میان گذاشته و در اسرع وقت سعی خواهیم کرد که به شما پاسخ دهیم.
