شکستگی استخوان کتف یکی از شکستگی‌های مفصل شانه محسوب می‌شود که با اینکه این اتفاق به دلیل ساختار ماهیچه‌ای اطراف کتف نادر است ولی در تصادفات شدید رانندگی و سوانح مختلف ممکن است اتفاق بیافتد.
در این مطلب به صورت کامل در مورد شکستگی کتف صحبت کردیم و می‌خواهیم ببینیم که این شکستگی چگونه اتفاق می‌افتد و درمان آن به چه شکلی است.
استخوان کتف کجاست؟
مفصل شانه یک مفصل توپی و کاسه‌ای است، به این صورت که سر استخوان بازو (Humerus) توپ است و کتف (Scapula) کاسه را تشکیل می‌دهد. شانه توسط چند ماهیچه و رباط به بدن متصل می‌شوند. در این میان، کتف استخوانی به شکل مثلث است که در قسمت بالایی کمر قرار دارد. استخوان کتف توسط سیستم پیچیده‌ای از ماهیچه‌ها احاطه شده است تا فرد بتواند به راحتی دست خود را حرکت دهد. قسمت جلویی کتف (Acromion) نیز از طریق مفصل آکرومیوکلاویکولار به ترقوه متصل می‌شود.
شکستگی استخوان کتف چیست؟
شکستگی استخوان کتف به ترک خوردن، جابجایی یا تغییر شکل استخوان کتف اشاره دارد. ممکن است یک یا چند قسمت از کتف دچار شکستگی شود. قسمت‌هایی که باعث شکستگی می‌شوند عبارتند از:
- بدنه کتف: بدنه کتف به سه شکل از جمله عرضی، مورب و طولی شکسته می‌شود. ۴۵ درصد شکستگی‌ها مربوط به این ناحیه است.
- گردن کتف: سه نوع شکستگی گردن کتف شامل شکستگی گردن جراحی، شکستگی گردن آناتومیک و شکستگی گردن تحتانی کتف است. ۲۵ درصد شکستگی‌ها مربوط به این ناحیه است.
- گلنوئید: ۳۵ درصد شکستگی‌ها مربوط به این ناحیه است.
- آکرومیون: ۸ درصد شکستگی‌ها مربوط به این ناحیه است.
- کوراکوئید: ۷ درصد شکستگی‌ها مربوط به این ناحیه است.
گردن کتف کجاست؟
گردن کتف قسمت میانی استخوان کتف است که به صورت داخلی با بدنه کتف، به صورت جانبی با قسمت فوقانی کتف و از کنار با ناحیه کوراکوئید ارتباط دارد. در عکس بالا قسمت‌های مختلف استخوان کتف که ممکن است در آنها شکستگی به وجود بیاید، به شما نشان داده شده است.
علل شکستگی استخوان کتف
شکستگی استخوان کتف شایع نیست، اما در صورت وقوع، درد شدیدی دارد. بیش از ۷۵ درصد از شکستگی‌های کتف به دلیل حوادث ناشی از ضربه مانند تصادفات خودرویی، موتوری یا با دوچرخه است. آسیب به استخوان کتف همچنین می‌تواند از طریق ورزش‌های تماسی مانند فوتبال و هاکی یا ورزش‌هایی که منجر به سقوط فرد می‌شوند، مانند صخره نوردی یا اسب سواری رخ دهد.
دو عامل خطر دیگر مربوط به شکستگی استخوان کتف شامل کاهش توده استخوانی مرتبط با پوکی استخوان و نبستن کمربند ایمنی هنگام رانندگی است. بیشتر شکستگی‌های شانه مربوط به دو استخوان دیگر در مفصل شانه از جمله استخوان ترقوه و استخوان بازو هستند.
شکستگی استخوان ترقوه بیشتر در جوانان و و شکستگی استخوان بازو، بیشتر در سالمندان رخ می‌دهد که با نام شکستگی شانه در سالمندان شناخته می‌شود.
شکستگی کتف بیشتر در مردان ۲۵ تا ۴۵ ساله دیده می‌شود. شکستگی‌های کتف کمتر از یک درصد از شکستگی‌ها و سه تا پنج درصد از شکستگی‌های شانه را تشکیل می‌دهند. درصد شکستگی‌ها دیگر که ناشی از آسیب به کتف هستند، عبارتند از:
- شکستگی دنده با ۵۲ درصد
- شکستگی ستون فقرات با ۲۹ درصد
- آسیب‌های ریوی با ۳۰ تا ۴۰ درصد
- آسیب عروقی (رگ‌های خونی) با ۱۱ درصد
علائم شکستگی استخوان کتف
فردی که دچار شکستگی کتف است معمولاً درد شدیدی را تجربه می‌کند. این درد اغلب به صورت زیر توصیف می‌شود:
- درد در قسمت فوقانی کمر در سراسر کتف یا در بالای شانه به شکل موضعی احساس می‌شود.
- درد با حرکت بازو یا نفس‌های عمیق تشدید می‌شود، زیرا حرکت دیواره قفسه سینه ممکن است باعث حرکت کتف شکسته شده شود.
- درد حاد هنگام حرکت بازو و در حالت استراحت احساس می‌شود. فرد آسیب دیده ممکن است اصلا نتواند بازو را بلند کند.
سایر علائم مرتبط با شکستگی کتف عبارتند از:
- کبودی و تورم در شانه و قسمت بالای کمر
- احساس ساییدن هنگام حرکت شانه
- ناتوانی در بلند کردن بازوی آسیب دیده
- تمایل به نگه داشتن بازو جهت جلوگیری از درد
- ضعف یا سوزن سوزن شدن مداوم در بازو
حتی ممکن است شانه به شکل صاف، افتاده یا تغییر شکل یافته به نظر برسد. شکستگی‌های کتف اغلب با شکستگی در دنده‌ها یا سایر استخوان‌های شانه همراه است، زیرا انرژی زیادی برای شکستگی کتف مورد نیاز است. همچنین ممکن است بیمار در جای دیگری از بدن مانند آسیب به سر، ریه، قفسه سینه یا نخاع آسیب ببیند.
در صورت مشاهده علائم فوق ضروری است که به دنبال مراقبت‌های پزشکی باشید. همچنین در صورتی که فرد دچار تنگی نفس، کاهش احساس در بازو، کاهش جریان خون به بازو (کاهش نبض)، درد شکم یا هر علائم نگران کننده دیگری باشد، مراقبت‌های پزشکی اورژانسی توصیه می‌شوند.
شکستگی کتف در نوزادان
شکستگی کلیدی کتف، واژه‌ای در علم پزشکی است که به شکستگی‌های کتف نوزادان در هنگام تولد گفته می‌شود. در زمان زایمان اگر نوزاد با شدت زیادی از رحم خارج شود و نیرویی بیش از حد از طرف ماما به وی وارد شود، امکان شکستگی کتف در نوزاد وجود دارد.
درمان شکستگی کتف در نوزادان معمولا بدون جراحی و فقط با بی حرکت کردن ناحیه شکسته شده با استفاده از مهارکننده کتف است و نیاز به درمان دیگری ندارد.
تشخیص شکستگی کتف
پزشک سعی می‌کند یک معاینه فیزیکی کامل انجام دهد. با این حال، با توجه به آسیب‌های جدی که معمولاً با شکستگی کتف اتفاق می‌افتد، معاینه فیزیکی همیشه کارایی لازم را ندارد. اگر معاینه انجام شود، پزشک ممکن است اقدامات زیر را انجام دهد:
- برای تشخیص هر گونه شکستگی باز (استخوان‌هایی که پوست را سوراخ کرده‌اند) پوست را ارزیابی می‌کند.
- به نواحی حساس، تورم، اکیموز (تغییر رنگ پوست) و کرپیتوس (احساس ساییدگی) توجه می‌کند.
- موقعیت شانه و دامنه حرکتی را در نظر می‌گیرد تا تشخیص دقیقی نسبت به محل شکستگی داشته باشد.
- پزشک به دنبال آسیب‌های دیگری است. برای مثال، دیواره قفسه سینه و ترقوه را هرگونه آسیب بررسی می‌کند.
صرف نظر از اینکه معاینه فیزیکی انجام شود یا خیر، هدف پزشک گرفتن تصاویری از قفسه سینه و شانه آسیب دیده است. دیواره قفسه سینه ممکن است در شکستگی کتف درگیر باشد، زیرا از کتف محافظت می‌کند. به منظور تعیین محل و وسعت آسیب، آزمایشات تصویربرداری که ادامه آمده‌اند ممکن است تجویز شوند:
- اشعه ایکس از شانه و قفسه سینه
- سی تی اسکن قسمت میانی و قفسه سینه
- سی تی اسکن خود شانه
عکس شکستگی کتف برای یکی از بیماران که با استفاده از روش اشعه ایکس ( رادیولوژی ) است، در تصویر زیر قرار داده شده است.
معاینه عصبی-عروقی پس از تشخیص توصیه می‌شود تا اطمینان حاصل شود که اعصاب یا شریان‌ها در هنگام شکستگی آسیب ندیده‌اند. همچنین آزمایش و بررسی نبض در هر دو بازو توصیه می‌شود.
درمان شکستگی کتف بدون جراحی
اکثر شکستگی‌های کتف نیازی به جراحی ندارند. اگر شکستگی باعث جابجایی استخوان‌ها شود و آنها را از موقعیت طبیعی خود خارج کند، ممکن است نیاز به جراحی باشد. نمونه‌هایی از درمان غیر جراحی عبارتند از:
- استفاده از اسلینگ یا بی‌حرکت کننده شانه برای جلوگیری از حرکت توصیه می‌شود. ایموبلایزرهای شانه ممکن است برای تثبیت بیشتر بازو، مچ و انگشتان تجویز شوند. شانه معمولاً سه یا چهار هفته بسته به نوع یا شدت شکستگی تا زمانی که درد کاهش یابد بی‌حرکت می‌ماند.
- مصرف داروهای مسکن برای کمک به کاهش درد و تورم تجویز خواهند شد. معمولاً داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی (NSAIDs) مانند ناپروکسن و ایبوپروفن توصیه می‌شوند، اما باید از مصرف این داروها قبل از جراحی اجتناب شود، زیرا می‌توانند باعث خونریزی بیش از حد شوند.
- برای کاهش تور باید به طور منظم در ناحیه آسیب دیده یخ قرار داد. کیسه یخ را می‌توان با یک حوله یا پارچه پوشاند تا از یخ زدگی پوست جلوگیری شود.
شکستگی‌های کتف معمولاً به‌صورت غیرجراحی با نتایج خوبی درمان می‌شوند. با این حال، شکستگی‌های قسمت گردن کتف یا گلنوئید ممکن است نیاز به مداخله جراحی داشته باشد.
جراحی شکستگی کتف
در موارد خاص، جراحی برای ترمیم کتف شکسته ضروری است. جراحی برای شکستگی کتف ممکن است در موارد زیر توصیه شود:
- زاویه استخوان باعث بدشکلی در اندام می‌شود (دفورمیتی زاویه‌ای).
- استخوان دیگری در وضعیت آناتومیک صحیح خود نیست (جابجا شده).
- حفره گلنوئید شکسته است و باعث ناپایداری مفصل توپی و کاسه‌ای می‌شود.
- استخوان‌های اضافی مانند ترقوه شکسته است.
اگر جراحات دیگری در همان سمت بدن اتفاق افتاده باشد، پزشک ممکن است جراحی را به تعویق بیاندازد. جراح عوامل دیگری مانند سطح فعالیت طبیعی بیمار، تسلط دست و سلامت کلی بدن را نیز در نظر می‌گیرد. کتف را می‌توان با صفحات و پیچ ثابت کرد. این موارد نیاز به برش‌های بزرگی در پشت کتف یا در زیر بغل دارند.
جراحی ممکن است چندین ساعت طول بکشد. در حالت ایده آل، جراحی بعد از یک تا دو هفته پس از آسیب انجام می‌شود. ریه و چندین رگ خونی و عصب مهم در زیر کتف قرار دارند و ممکن است در حین جراحی آسیب ببینند. نتیجه جراحی ۷۰ درصد خوب است و با کمترین عوارض همراه خواهد بود. اکثر شکستگی‌های کتف در عرض ۶ تا ۸ هفته بهبود می‌یابند. طول درمان شکستگی کتف ارتباط مستقیمی با وضعیت فعلی بیمار و نوع آسیب وی دارد که پزشک معالج شما می‌تواند به صورت حدودی زمان درمان را برای شما تخمین بزند.
شکستگی‌های کتف با جابجایی زیاد نیز با نتایج خوبی بعد از جراحی همراه هستند و با حرکت زودهنگام بازو و میزان عوارض کمتر نشان داده می‌شوند. ثبات و دامنه حرکت مفصل شانه در درمان جراحی بهتر از غیر جراحی در بعضی از شکستگی‌هاست.
مراقبت‌های پس از شکستگی کتف
بازگرداندن کامل حرکت شانه ممکن است بین ۶ تا ۱۲ ماه طول بکشد. در این زمان توانبخشی شامل نظارت بر درد، التهاب و وضعیت بدن فرد انجام می‌شود. پس از عمل جراحی، بیماران مجازند فعالیت‌های ملایم را انجام دهند. همچنین تمرینات اولیه برای بازیابی دامنه حرکتی شانه و بازو توصیه می‌شود. توانبخشی شامل موارد زیر خواهد بود:
- پوشیدن بند برای جلوگیری از حرکت بازو
- فیزیوتراپی که با حرکات خفیف شانه شروع می‌شود. تمرینات تهاجمی‌تر را می‌توان حدود هشت هفته پس از جراحی اعمال کرد. ورزش‌های مقاوم معمولاً ۱۲ هفته پس از جراحی اضافه می‌شوند.
فیزیوتراپی اولیه برای بهبود دامنه حرکتی مفصل شانه ضروری است. اگر مفصل شانه برای مدت طولانی بدن حرکت باشد از دست دادن حرکت در شانه ممکن است رخ دهد. برای به حداقل رساندن خطر سفتی شانه و آرنج توصیه می‌شود که در هفته اول پس از آسیب، فیزیوتراپی شروع شود. تمرینات باید تا بازگشت کامل حرکت شانه ادامه یابد. همچنین ممکن است ۶ ماه تا یک سال فیزیوتراپی طول بکشد.
برای شکستگی کتف چه بخوریم؟
در زمان بهبودی شکستگی کتف ( چه به روش جراحی و چه به روش غیر جراحی ) تغذیه می‌تواند یکی از روش‌های مکمل برای درمان شکستگی محسوب شود. داشتن رژیم‌های غذایی غنی از پروتئین، ویتامین D و C و همچنین خوردن شیر و لبنیات می‌تواند شکستگی شما را در مدت زمان کوتاه‌تری درمان کند.
مصرف داروهای ضد التهاب که بالاتر گفتیم، می‌تواند به کاهش درد و تورم شما کمک کند و با کاهش تورم، سرعت درمان شکستگی شما نیز افزایش خواهد یافت.
چگونه از شکستگی کتف پیشگیری کنیم؟
همانطور که گفتیم شکستگی کتف درصد کمی از شکستگی‌های شانه را شامل می‌شود ولی اگر به ورزش حرفه‌ای مشغول هستید یا شغل‌هایی را دارید که در آن ممکن است در معرض خطر قرار بگیرید، به شما پیشنهاد می‌کنیم که کارهای زیر را برای جلوگیری از شکستگی کتف و شانه انجام دهید.
- تقویت عضلات اطراف شانه تحت نظر یک مربی متخصص می‌تواند فشار را بر روی استخوان‌های شانه و کتف کاهش داده و احتمال آسیب دیدگی را در شما تا حد زیادی کم کند.
- انجام حرکات کششی می‌تواند دامنه حرکتی عضلات و ماهیچه‌های شما را افزایش داده و در صورت بروز حادثه احتمالی، فشار را بر روی استخوان کاهش دهد.
- قبل از ورزش حتما به مدت زمان مناسبی نسبت به گرم کردن بدن خود اقدام کنید. گرم کردن بدن قبل از ورزش احتماس آسیب دیدن شما را کاهش خواهد داد.
- قبل از انجام حرکات ورزشی جدید، نسبت به آموزش صحیح اقدام کنید. بیشتر آسیب‌های ورزشی به دلیل عدم انجام صحیح ورزش و استفاده نکردن از وسایل درست است.
منبع: orthoinfo.aaos.org
