درد مچ دست

درد مچ دست بیماری شایعی است و افراد زیاد تجربه‌ی این درد را داشته‌اند. درد‌های مچ دست می‌تواند در اثر عوامل مختلفی از جمله آسیب، استفاده بیش از حد و بیماری‌های زمینه‌ای ایجاد شود. شناخت آناتومی دست و مچ دست برای درک علل، علائم و روش‌های مناسب درمان درد مچ دست بسیار مهم است. در این مقاله مروری جامع بر بیماری‌ها و آسیب‌های مرتبط با درد مچ دست، از جمله علل، روش‌های تشخیص و انواع روش‌های درمانی جراحی و غیرجراحی خواهیم داشت. هر چند که تشخیص و درمان البته نیاز به تخصص و تجربه‌ی پزشکی دارد، اما شناخت علل و عوامل یا گزینه‌های درمان درد مچ دست می‌تواند بیماران را به اطمینان و شناخت بهتر از بیماری خود برساند تا انتخاب‌های دقیق‌تری داشته باشند. آسیب دیدگی مچ دست باید هر چه سریع‌تر تشخیص و درمان شود. اما فراموش نکنید تشخیص کار پزشک است. پس تا انتها با ما همراه باشید.

آناتومی دست و مچ دست

دست ساختاری قابل توجه و پیچیده از استخوان‌ها، تاندون‌ها، رباط‌ها، ماهیچه‌ها و اعصاب متعددی دارد. درک آناتومی دست برای شناخت پیچیدگی‌های درد مچ دست ضروری به نظر می‌رسد.

آنانومی دست از سه بخش اصلی تشکیل شده است: کارپال‌ها (carpals)، متاکارپال‌ها (metacarpals) و فالان‌ژ‌ها (phalanges). کارپال‌ها گروهی از هشت استخوان کوچک هستند که مچ دست ما را تشکیل می‌دهند. متاکارپال‌ها نیز پنج استخوان بلند هستند که از مچ دست تا پایه انگشتان امتداد دارند، و در نهایت فالان‌ژ‌ها استخوان‌هایی هستند که انگشتان دست را تشکیل می‌دهند.

مفصل مچ دست که به مفصل رادیوکارپال (radiocarpal joint) معروف است، استخوان‌های ساعد (رادیوس و اولنا) را به استخوان‌های مچ دست متصل می‌کند. این مفصل طیف وسیعی از حرکات مانند خم کردن، کشیدن، برداشتن و فشاردادن را امکان‌پذیر می‌کند. علاوه بر این، دست مجهز به شبکه‌ای از رگ‌های خونی از جمله ورید‌ها و شریان‌هایی است که اکسیژن و مواد مغذی را به مچ دست و ساختار‌های دست می‌رسانند.

علل مختلف برای درد مچ دست

درد مچ دست می‌تواند به دلایل مختلفی ایجاد شود، و شناسایی عامل زمینه‌ای برای تعیین درمان مناسب مهم است. برخی از علل شایع درد مچ دست عبارتند از:

1. آسیب‌های فشاری مکرر: استفاده بیش از حد از مچ دست از طریق حرکات تکراری، مانند تایپ کردن یا انجام ورزش‌هایی مانند تنیس، می‌تواند منجر به بیماری‌هایی مانند سندرم تونل کارپال یا تاندونیت شود.
2. آسیب‌های تروماتیک یا ضربه‌های شدید: افتادن، تصادف یا ضربه مستقیم به مچ دست می‌تواند باعث شکستگی، رگ به رگ شدن، کشیدگی یا دررفتگی شود. این آسیب‌ها می‌تواند منجر به درد شدید مچ دست شود.
3. آرتروز مچ دست: استئوآرتریت و آرتریت روماتوئید (رماتیسم مفصلی) اشکال رایج آرتروز هستند که می‌توانند مفصل مچ دست را تحت تأثیر خود قرار دهند و منجر به درد مزمن، التهاب و سفتی شوند. آرتروز مچ دست در صورت درمان نشدن باعث ایجاد درد شدید در دست خواهد شد.
4. فشردگی عصب: فشرده شدن عصب مدیان (Compression of the median nerve) در مچ دست می‌تواند باعث علائم درد، بی‌حسی و گزگز شود. این بیماری به سندرم تونل کارپ (carpal tunnel syndrome) معروف است که ممکن است با نام‌های درد عصبی مچ دست نیز شناخته شود.
5. کیست‌های گانگلیونی: کیسه‌ها یا کیست‌های پر از مایع می‌توانند روی مفصل مچ دست یا تاندون‌ها ایجاد شوند و درد و ناراحتی ایجاد کنند. کیست مچ دست به شکل یک تورم بالای مچ دیده می‌شود. در مطلب آیا کیست مچ دست خطرناک است، به صورت مفصل در مورد این بیماری و خطراتی که ایجاد می‌کند، صحبت کردیم.
6. تاندونیت: التهاب تاندون‌های مچ دست، که اغلب در اثر حرکات مکرر یا استفاده بیش از حد ایجاد می‌شود، می‌تواند منجر به درد و محدودیت حرکتی شود.
7. شکستگی: شکستگی مچ دست می‌تواند باعث درد شدید، ورم مچ دست و مشکل در حرکت دست و مچ شود. شکستگی درجه‌های مختلفی دارد که بسته به نوع آن درمان متفاوتی را برای آن در نظر می‌گیریم.
8. بیماری‌های سیستمی: برخی از بیماری‌ها مانند نقرس، لوپوس یا دیابت می‌توانند به درد مچ دست منجر شوند.
9. آسیب به عصب دست: اگر عصب دست دچار آسیب شود، ممکن است به نیمه پارگی یا پارگی کامل عصب دست منجر شود که باعث ایجاد درد یا احساس ناخوشایند در انگشت‌ها و کف دست خواهد شد. در این شرایط یکی از راه‌های درمانی، ترمیم عصب دست است که باید در یک بازه زمانی حداکثر ۱ ماهه از زمان آسیب انجام شود.

یکی از مواردی که به صورت عامه در مورد در مچ دست عنوان می‌شود، درد رگ مچ دست یا رگ به رگ شدن مچ دست است که باید توجه کنید که رگ‌ها به خودی خودی سیستم حسی ندارند و دردی در آن‌ها احساس نمی‌شود. رگ‌ها وظیفه انتقال خون را به قسمت‌های مختلف بدن دارند و معمولا زمانی از اصطلاح رگ به رگ شدن مچ دست استفاده می‌شود که ضربه خفیف یا شدیدی به مچ دست وارد شده و تاندون‌های مچ دست آسیب دیده باشند.

چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟

در صورتی که یک یا چند علائم زیر را داشتید، بهتر است به پزشک فوق تخصص دست مراجعه کنید:

• دردی که بیش از چند روز کم نشده باشد
• توانایی حرکت مفصل یا انگشتان خود را از دست داده باشید
• نتوانید اشیا را به درستی بگیرید و جا‌به‌جا کنید
• درد در شب یا زمان‌های استراحت داشته باشید
• شکل مفصل به صورت غیر طبیعی در آمده باشد
• تورم یا کبودی قابل توجه در اطراف مفصل یا ساعد داشته باشید
• تب یا عفونت داشته باشید
• در مچ دست یا دست خود احساس سوزش یا بی حسی داشته باشید

در صورتی که با یکی از علائم مثل درد شدید، تغییر شکل جدی مفصل، بی حسی و تغییر رنگ دست یا انگشت روبه‌رو شدید، باید هر چه سریعتر به پزشک مراجعه کنید.

علل دیگر درد مچ دست

درد مچ دست می‌تواند خواب و استراحت را برای انسان سخت کند. اگر بخواهیم به صورت کلی علل مختلف درد مچ را دسته‌بندی کنیم، به ۸ موردی که بالا ذکر کردیم خواهیم رسید ولی بهتر است که نکات بیشتری را در این مورد بدانیم.

1. بعضی از دردهای مچ دست ممکن است باعث شود که ما نتوانیم به درستی بخوابیم و یا بعد از خواب با درد بیشتری روبه‌رو شویم. علت درد مچ دست هنگام خواب می‌تواند سندروم تونل کارپال یا تنگی کانال مچ دست باشد. عصب مدین که از بازو عبور کرده و سپس به مچ دست می‌رسد، در صورت فشار احساس درد را در بیمار به وجود می‌آورد.
2. اگر با واژه‌هایی مانند درمان کوفتگی مچ دست برخورد کردید، احتمالا منظور التهاب تاندون‌های مچ دست یا ضربات خفیف به دست باشد.
3. در صورتی که به دنبال علت ورم مچ دست به همراه درد می‌گردید باید بدانید که ورم مچ دست می‌تواند به دلایلی همچون آسیب‌های فیزیکی، استفاده مکرر از دست یا حتی بیماری‌هایی مثل کیست مچ دست نیز باشد. بسیار محتمل است که که بیمارانی که به کیست مچ دست مبتلا شده‌اند با واژه‌هایی مانند باد کردن مچ دست نیز از بیماری خود یاد کنند.
4. درد مچ دست در بارداری نیز یکی از پر جستجوترین مواردی است که بیماران را درگیر خود می‌کند. ما در مطلب دیگری به طور کامل به این موضوع پرداختیم ولی به صورت کلی در نظر داشته باشید که با توجه به تغییرات فیزیولوژیکی در زمان بارداری و احتباس آب بیشتر در بدن، معمولا سندروم تونل کارپال یکی از مسببان اصلی در درد بانوان باردار است.

روش‌های تشخیص و علت‌یابی درد مچ دست

تشخیص مناسب برای کاهش مؤثر درد مچ دست ضروری است. یک پزشک یا ارتوپد از روش‌های مختلفی برای تعیین علت اصلی درد استفاده می‌کند. روش‌هایی مثل:

معاینه فیزیکی و سوابق پزشکی

پزشک با گرفتن شرح حال دقیق از بیمار، سؤالدر مورد علائم بیمار، مدت و شدت درد، هرگونه آسیب قبلی، و بیماری‌های زمینه‌ای مربوطه معاینه را آغاز کرده سپس یک بررسی فیزیکی کامل از مچ دست انجام می‌دهد. این معاینه ممکن است شامل ارزیابی دامنه حرکت، بررسی حساسیت، تورم یا بدشکلی‌ها و بررسی ساختار‌های اطراف از نظر علائم التهاب یا بی‌ثباتی باشد.

تست‌های تصویربرداری برای تشخیص علت درد مچ دست

آزمایش‌های تصویربرداری معمولاً برای تصویر‌برداری از ساختار‌های داخل مچ دست و شناسایی هرگونه ناهنجاری یا آسیب به کار می‌رود. اشعه ایکس اغلب روش اولیه تصویربرداری مورد استفاده است زیرا می‌تواند تصاویر دقیقی از استخوان‌ها ارائه دهد. اشعه ایکس می‌تواند به تشخیص شکستگی‌ها، دررفتگی‌ها یا علائم آرتروز کمک کند. سایر اشکال تصویر‌برداری مانند MRI نیز در صورت ضرورت و تشخیص پزشک می‌تواند انجام شود.

بررسی هدایت عصبی

مطالعه و بررسی هدایت عصبی (Nerve conduction studies) اغلب در مواقعی که پزشک به فشردگی عصب یا شرایطی مانند سندرم تونل کارپ مشکوک باشد، استفاده می‌شود. در طی این آزمایش، الکترود‌هایی روی پوست روی اعصاب خاصی قرار می‌گیرند و یک تکانه الکتریکی کوچک اعمال می‌شود. سپس سرعت و قدرت سیگنال‌های عصبی اندازه‌گیری می‌شود. مطالعات هدایت عصبی می‌تواند به شناسایی ناهنجاری‌ها در عملکرد عصبی کمک کند و تعیین کند که آیا فشردگی عصب به درد یا علائم مرتبط منجر شده یا نه.

آزمایش خون

در برخی موارد، آزمایش خون ممکن است برای تشخیص بیماری‌های سیستمیک زمینه‌ای که می‌تواند باعث درد مچ دست شود یا به آن کمک کند، تجویز شود. به عنوان مثال، آزمایش خون می‌تواند به شناسایی نشانگر‌ها یا مارکر‌های التهاب، مانند پروتئین واکنشی C (CRP) یا آهنگ رسوب گلبول قرمز (ESR) کمک کند، که می‌تواند شرایطی مانند روماتیسم مفصلی را نشان دهد. همچنین ممکن است برای ارزیابی سطح اسید اوریک در مواردی که بیمار، مشکوک به نقرس است از آزمایش خون استفاده شود.

بنابراین با ترکیبی از سوابق پزشکی، معاینه فیزیکی و تست‌های تشخیصی مناسب، پزشکان این امکان را خواهند داشت تا با تشخیص دقیق، مناسب‌ترین برنامه درمانی برای درد مچ دست را تعیین کنند.

 انواع درمان‌های درد مچ دست

درمان بیماری‌ها مطابق معمول به دو گروه اصلی درمان‌های محافظه کارانه یا غیر جراحی و درمان‌های تهاجمی یا جراحی تقسیم می‌شوند. البته توجه داشته باشید که درمان درد مچ دست بعد از تشخیص دقیق عامل ایجاد کننده درد امکان‌پذیر است و درمان‌هایی که در ادامه آمده است نمی‌تواند به صورت خودسرانه انجام شده و فقط برای اطلاع عمومی شما می‌باشد. پس قبل از انجام هر درمانی خانگی یا ورزشی، با پزشک فوق تخصص دست مشورت کنید.

روش‌های درمان غیر جراحی برای درد مچ دست

1. استراحت و بی‌حرکتی: استراحت دادن به مچ دست آسیب دیده برای بهبود ساختار‌های آسیب دیده بسیار مهم است. بی‌حرکت کردن را می‌توان با استفاده از آتل یا بریس ایجاد کرد. مدت زمان استراحت و بی‌حرکتی ممکن است بسته به شدت بیماری و توصیه‌های پزشک متفاوت باشد. بی حرکت کردن دست و مچ می‌تواند درمان فوری دست درد به صورت موقتی باشد تا بتوانیم از فرصت استفاده کرده و به پزشک مراجعه کنیم.
2. دارو‌های مسکن: دارو‌های مسکن مانند ایبوپروفن یا ناپروکسن، می‌توانند به کاهش درد و التهابات مرتبط کمک کنند و می‌توانند بهترین مسکن برای درد مچ دست باشند. البته این دارو‌ها باید طبق دستور و با راهنمایی پزشک مصرف شوند. علاوه بر این، کرم‌ها یا پماد‌های ضددرد موضعی حاوی موادی مانند منتول یا کپسایسین ممکن است با بی‌حس کردن ناحیه یا کاهش درد، تسکین موقتی ایجاد کنند. بهترین پماد برای درد مچ دست باید حتما توسط نظر پزشک استفاده شود در غیر این صورت فایده‌ای برای بیمار نخواهد داشت.
3. فیزیوتراپی: فیزیوتراپی نقش مهمی در مدیریت غیر جراحی درد مچ دارد. فیزیوتراپیست یک برنامه ورزشی مخصوص برای بهبود قدرت، انعطاف‌پذیری و دامنه حرکت مچ دست طراحی می‌کند که شامل تمرینات مچ دست خاص، تکنیک‌های کششی و درمان بدون دستگاه برای کاهش درد و بهبود یا استفاده از روش‌هایی مانند گرما یا سرما درمانی برای کاهش درد و التهاب باشند.
4. کاردرمانی: متخصصان کاردرمانی (Occupational Therapy) در کمک به افراد در انجام فعالیت‌های روزانه و بهبود فعالیت‌ها از منظر ارگونومی تخصص دارند. کاردرمانگر‌ها می‌توانند راهنمایی‌هایی را در مورد اصلاح فعالیت‌هایی که ممکن است به بهبود درد مچ منجر شوند، مانند استفاده از موقعیت مناسب مچ در حین تایپ یا تنظیم ارگونومی فضای کار، ارائه دهند. کاردرمانگران همچنین وسایل یا ابزار‌هایی کمکی را برای به حداقل رساندن فشار روی مچ دست و تراز مناسب دست و مچ توصیه می‌کنند.

متد‌های جراحی برای بهبود درد مچ دست

• آرتروسکوپی

آرتروسکوپی (Arthroscopy) یک روش جراحی کم تهاجم است که معمولاً برای تشخیص و درمان مشکلات مختلف مفصل مچ دست استفاده می‌شود. در این متد یک دوربین کوچک (آرتروسکوپ) از طریق برش‌های کوچک در مچ قرار داده می‌شود که به جراح اجازه می‌دهد ساختار‌های داخل مفصل مچ را بهتر ببیند کند. سپس از ابزار‌های تخصصی برای برداشتن قسمت‌های ر‌ها شده (loose fragments)، ترمیم رباط‌ها یا صاف کردن غضروف آسیب دیده استفاده می‌شود. با آرتروسکوپی، بیمار، برش‌های کوچک‌تر، بهبودی سریع‌تر و درد پس از عمل کمتری نسبت به جراحی سنتی تجربه می‌کند. جراحی مچ دست اگر به روش آرتروسکوپی انجام شود، کم خطر است.

• فیوژن مچ دست

جراحی فیوژن مچ دست (Wrist Fusion)، که به عنوان آرترودز (arthrodesis) نیز شناخته می‌شود، در موارد شدید آرتروز یا آسیب مفاصل زمانی که سایر درمان‌ها نتوانسته‌اند تسکین دهند، در نظر گرفته می‌شود. این روش شامل جوش دادن دائمی استخوان‌های مفصل مچ دست، از بین بردن مفصل و ایجاد یک پل استخوانی جامد است. با از بین بردن سطوح مفصلی که باعث درد می‌شوند، فیوژن مچ باعث تثبیت مفصل، کاهش درد و بهبود عملکرد می‌شود. با این حال، جراحی فیوژن مچ دست حرکت مچ را محدود می‌کند و ممکن است نیاز به تغییرات در فعالیت‌های روزانه داشته باشید.

• عمل تعویض مفصل مچ دست

جراحی تعویض مفصل مچ دست، که به آن آرتروپلاستی مچ (wrist arthroplasty) نیز گفته می‌شود، ممکن است گزینه‌ای برای افراد مبتلا به آرتروز پیشرفته یا تخریب مفصل باشد که به شدت عملکرد مچ دست پایینی دارند. در طی این عمل، سطوح آسیب دیده مفصل برداشته شده و با ایمپلنتی مصنوعی جایگزین می‌شوند. هدف از تعویض مچ بازگرداندن حرکت مچ، کاهش درد و بهبود عملکرد است. توجه به این نکته مهم است که جراحی تعویض مچ دست معمولاً برای بیماران محدودی انجام می‌شود و به اندازه تعویض مفصل در سایر نواحی بدن رایج نیست.

سخن نهایی

تعیین مناسب‌ترین رویکرد درمانی بر اساس تشخیص خاص، شرایط فردی و شدت درد مچ دست، بدون مشورت با یک پزشک ارتوپد ممکن نیست. همچنین توجه به این نکته ضروری است که درمان‌های خانگی، طب سنتی و درمان‌های مکمل ممکن است برای موارد خفیف مچ درد تسکین دهند، اما اثربخشی آن‌ها ممکن است متفاوت باشد. پس به علم اعتماد کنید و همیشه و همواره بدن خود را که مهمترین دارایی‌تان است به یک پزشک حاذق و مطمئن بسپارید.

منبع: سایت verywellhealth