شکستگی استخوان ترقوه، یکی از انواع شکستگی‌های بدن انسان است که در آن استخوان ترقوه که در زیر گردن ما قرار دارد و از یک سمت به مفصل شانه و از سمت دیگر به جناغ سینه متصل است، دچار شکستگی خواهد شد.
در صورتی که استخوان ترقوه از سمت مفصل شانه بشکند، می‌گوییم که فرد دچار شکستگی شانه شده است و سریعا باید عملیات درمانی برای وی آغاز شود.
استخوان ترقوه بیشتر در افراد جوان و ورزشکاران دچار شکستگی شده و در این مطلب می‌خواهیم به طور کامل در مورد این شکستگی صحبت کرده و روش‌های تشخیص و درمان آن را با شما به اشتراک بگذاریم.
استخوان ترقوه کجاست؟
ترقوه (Clavicle) استخوانی بلند، باریک و S شکل است که در بالای سینه بین استخوان سینه (جناغ) و تیغه شانه (کتف) قرار دارد. این استخوان، کمربند سینه‌ای یا شانه را به اسکلت محوری متصل می‌کند و تنها استخوان بلند بدن است که به صورت افقی قرار دارد. به راحتی می‌توان ترقوه را احساس کرد، زیرا بر خلاف استخوان‌های دیگر که با ماهیچه پوشیده شده‌اند، ترقوه تنها با پوست پوشانده شده است. شما با لمس ناحیه زیر گردن خود می‌توانید وجود این استخوان را احساس کنید.
علل شکستگی استخوان ترقوه
شکستگی ترقوه بسیار شایع است و بین ۲ تا ۵ درصد از شکستگی‌ها را تشکیل می‌دهد. شکستگی استخوان ترقوه در نوزادان (معمولاً در هنگام تولد)، کودکان و نوجوانان (رشد ترقوه تا اواخر نوجوانی کامل نمی‌شود)، ورزشکاران (به دلیل خطرات ناشی از ضربه یا افتادن) یا در هنگام تصادفات ناشی از سواری با موتور سیکلت یا دوچرخه سواری و سایر موارد رخ می‌دهد.
شایع‌ترین علت شکستگی استخوان ترقوه، افتادن روی شانه است. جوانان اغلب در اثر ورزش یا تصادفات رانندگی دچار شکستگی ترقوه می‌شوند. دومین علت رایج، مربوط به دوچرخه سواران یا اسکیت سواران است. حوادث کمتر رایج شامل ضربه مستقیم به استخوان ترقوه در حین ورزش‌های تماسی (فوتبال، راگبی، بوکس و غیره) یا افتادن روی زمین است.
یکی دیگر از دلایل شکستگی استخوان ترقوه در نزدیکی استخوان سینه می‌تواند اضافه بار مداوم باشد. این آسیب با نام «شکستگی خستگی» شناخته می‌شود و می‌تواند در نتیجه تمرینات ورزشی فشرده به ویژه در ورزش‌هایی مانند قایقرانی یا ژیمناستیک رخ دهد. مخصوصاً در افراد مسن مبتلا به آتروفی استخوان (پوکی استخوان)، حتی افتادن آرام روی زمین نیز می‌تواند منجر به شکستگی استخوان ترقوه شود.
انواع شکستگی استخوان ترقوه
استخوان ترقوه یکی از شایع‌ترین شکستگی‌هاست. در اکثر این شکستگی‌ها انتهای استخوان شکسته از شانه جدا نمی‌شود و ناحیه آسیب فقط استخوان ترقوه را درگیر می‌کند. در موارد نادر، قسمت تیز استخوان شکسته یا پوست را سوراخ می‌کند (شکستگی باز) یا یکی از اعصاب یا رگ‌های خونی را می‌برد. در صدمات ضربه شدید ممکن است بخشی از استخوان ترقوه شکسته شده به قسمت فوقانی ریه نفوذ کند و مشکلات تنفسی جدی ایجاد کند. آسیب دیگری که ممکن است برای استخوان ترقوه به وجود بیاید، دررفتگی استخوان ترقوه از جناغ سینه است که به آن دررفتگی مفصل استرنوکلاویکولار گفته می‌شود.
به طور کلی، شکستگی‌ها در استخوان ترقوه می‌تواند در سه ناحیه جداگانه اتفاق بیفتند:
- حدود ۸۰ درصد از تمام شکستگی‌های ترقوه در یک سوم میانی استخوان رخ می‌دهد. شکستگی در این ناحیه زمانی رخ می‌دهد که فرد با بازوی کشیده روی زمین میفتد. این ناحیه از استخوان ترقوه همچنین می‌تواند با ضربه مستقیم به وسط استخوان ترقوه به ویژه در ورزش‌های چوبی مانند هاکی یا لاکراس شکسته شود.
- شکستگی در یک سوم بیرونی استخوان ترقوه حدود ۱۵ درصد از کل شکستگی‌ها را تشکیل می‌دهد. این شکستگی نزدیک به نوک شانه رخ می‌دهد. شکستگی‌ها در این قسمت معمولاً در اثر سقوط تصادفی یا نوع دیگری از ضربه مستقیم (ورزشی‌های تماس) ایجاد می‌شوند که نیرو را به پهلو یا بالای شانه منتقل می‌کند.
- نزدیک‌ترین قسمت استخوان ترقوه به سینه به ندرت می‌شکند. شکستگی در این ناحیه از استخوان ترقوه همیشه در اثر ضربه مستقیم به جلوی قفسه سینه و اغلب ناشی از برخورد فرمان در هنگام تصادف با اتومبیل رخ می‌دهد.
علائم شکستگی استخوان ترقوه
لحظه‌ای که استخوان ترقوه می‌شکند، بیمار احساس درد می‌کند و حرکت دادن دست برایش بسیار دشوار خواهد شد. اگر بازوی خود را حرکت دهد، ممکن است یک برآمدگی یا تورم در امتداد استخوان ترقوه و شاید مقداری کبودی مشاهده کند. بیمار شاید متوجه شود که شانه او در وضعیت نامناسبی قرار دارد یا حتی احساس سوزن سوزن شدن در دست خود کند. با این حال، علائم اصلی شکستگی استخوان ترقوه عبارتند از:
- درد در بالای استخوان ترقوه
- تغییر شکل استخوان ترقوه
- بیرون زدگی از جلوی استخوان سینه
- تورم و کبودی در اطراف شانه (کبودی با گذشت زمان ممکن است به سمت قفسه سینه و زیر بغل گسترش یابد)
- مشکل در بالا بردن دست از پهلو
- بی‌حسی و گزگز در پایین دست
نکته: ممکن است استخوان ترقوه در زیر استخوان سینه فرو رود. این نوع شکستگی‌ها باید سریعاً جراحی شوند، زیرا باعث آسیب به اندام‌های زیرین خواهد شد.
شکستگی ترقوه چگونه تشخیص داده می‌شود؟
پزشکان ابتدا با انجام معاینه فیزیکی و احساسی که فرد در ناحیه سینه خود دارد، روند تشخیص را شروع می‌کنند. از آنجایی که استخوان ترقوه بسیار نزدیک به پوست قرار دارد، هر گونه ناهماهنگی و تغییر شکل استخوانی اغلب قابل مشاهده خواهد بود. برای تعیین بهترین روش درمانی اشعه ایکس انجام می‌شود. اشعه ایکس می‌تواند موارد زیر را نشان دهد:
- محل دقیق شکستگی استخوان
- میزان جابه‌جایی و حرکت استخوان
- کوتاه شدگی استخوان ناشی از شکستگی
- نواحی کاملاً شکسته یا ترک برداشته استخوان
اگر حادثه شامل یک ضربه قوی باشد، ممکن است به بررسی‌های دیگری مانند توموگرافی کامپیوتری (CT)، تصویربرداری تشدید مغناطیسی (MRI)، سونوگرافی یا اسکن عصبی نیز احتیاج باشد. این روش‌ها تشخیص آسیب‌های بافت اطراف یا استخوان‌های مجاور را ممکن می‌سازند.
درمان شکستگی استخوان ترقوه
قرار دادن یک کیسه سرد یا یخ روی ناحیه به مدت ۲۰ تا ۳۰ دقیقه هر یک تا ۳ ساعت روی محل آسیب بلافاصله پس از وقوع آسیب می‌تواند به کاهش درد و هرگونه تورم کمک کند. سپس بیمار باید به نزدیک پزشک برود تا با تشخیص دقیق، برنامه درمانی مناسب ارائه شود. امکان مصرف مسکن با نظر پزشک ممکن است برای مدت کوتاهی تجویز شود. مسکن‌ها به خصوص برای کاهش درد در زمان خواب مفید هستند؛ اما قبل از تجویز هر نوع دارو و اقدام عملی، ابتدا روش درمان تعیین می‌شود. دو نوع درمان برای شکستگی ترقوه وجود دارند که شامل موارد زیر هستند:
- درمان محافظه کارانه: بی‌حرکت نگه داشتن دست با بانداژ یا بریس کلاویکال
- درمان از طریق جراحی: استفاده از پلاتین برای ثابت نگه داشتن استخوان
آیا همه شکستگی‌های ترقوه نیاز به جراحی دارد؟
بیشتر شکستگی‌های استخوان ترقوه بدون جراحی بهبود می‌یابند، اما موارد کمی وجود دارند که نیاز به جراحی خواهند داشت. شکستگی‌هایی که به جراحی نیاز دارند شامل موارد زیر هستند:
- اگر استخوان ترقوه به شکلی بشکند که چند تکه شود یا با جابجایی زیادی همراه باشد.
- اگر شکستگی منجر به چرخش در طول استخوان ترقوه شده باشد.
- اگر درمان محافظه کارانه موفقیت آمیز نباشد یا درد برطرف نشود.
- اگر خطری برای پوست روی شکستگی وجود داشته باشد (به دلیل وجود استخوان تیز) یا اعصاب و عروق خونی به طور بالقوه آسیب ببینند.
- اگر خطر بزرگی برای بهبودی بدون جراحی وجود داشته باشد. برای مثال، افراد با تراکم استخوانی پایین یا افراد مبتلا به دیابت در خطر عدم بهبودی با روش محافظه کارانه هستند.
- اگر شکستگی به سمت انتهای بیرونی استخوان ترقوه رخ دهد یا اگر آسیب بیشتری به رباط‌های نگهدارنده استخوان ترقوه وارد شود (رباط‌های کوراکوکلاویکولار).
عمل جراحی استخوان ترقوه شکسته
جراحی برای ترمیم استخوان ترقوه شکسته معمولاً سرپایی انجام می‌شود، به این معنی که بیمار صبح به بیمارستان می‌آید و تا پایان روز به خانه می‌رود. اگر جراحی در اواخر روز انجام شود، گاهی اوقات ممکن است نیاز به یک شب اقامت در بیمارستان باشد.
بیمار یک بیهوشی عمومی سبک خواهد داشت. در ناحیه‌ای که استخوان ترقوه شکسته است، برشی ایجاد می‌شود و سپس هرگونه بافت آسیب دیده از میان برداشته می‌شود. انتهای استخوان در موقعیت صحیح خود ثابت می‌شود تا از کج جوش خوردن استخوان ترقوه جلوگیری شود. این کار با استفاده از یک صفحه فلزی باریک و پیچ به نام «پلاتین» در جای خود محکم می‌شوند.
خوشبختانه خطر ابتلا به عفونت در جراحی کمتر از یک درصد است. همچنین در تئوری، خطر بالقوه بسیار کمی برای آسیب به اعصاب یا عروق خونی وجود دارد. اغلب بیماران از پزشک می‌پرسند که آیا بعد از جراحی نیاز به برداشتن پلاتین است یا خیر؟ به عنوان یک قاعده کلی، پلاتین در جای خود باقی می‌ماند. اگر پلاتین باعث تحریک و ناراحتی شود، پزشک ممکن است آن را بیرون بیاورد. با این حال، شکستگی تنها پس از گذشت چندین ماه به طور کامل بهبود می‌یابد.
مراقبت‌های پس از شکستگی ترقوه
بیمار برای به دست آوردن بهترین نتیجه باید صبور باشد و از بستن بانداژ برای تحمل وزن دست خود استفاده کند تا انتهای استخوان‌ها به هم جوش بخورند.
به طور کلی، مدت زمان جوش خوردن در کودکان بین ۳ تا ۶ هفته و در بزرگسالان ۶ تا ۱۲ هفته است. بیمار باید همیشه بانداژ را بپوشد، مگر زمانی که به حمام می‌رود یا تمرینات فیزیوتراپی را انجام می‌دهد تا از سفت شدن عضلات بازو جلوگیری کند. فیزیوتراپی برای بازگرداندن و تقویت مجدد حرکات طبیعی شانه بسیار مهم است و انجام آن به ویژه برای ورزشکاران تا چهار هفته بعد از باز کردن بانداژ نیز توصیه می‌شود.
در حالی که بانداژ در حمایت از دست بیمار مناسب است، اما شاید اجازه ندهد استخوان‌ها در موقعیت بهینه ترمیم شوند. گزینه بهتر می‌تواند استفاده از «بریس کلاویکال» باشد. بریس کلاویکال یک بانداژ کمری تنگ است که از بالشتک‌های تخصصی بهره می‌برد. این وسیله به طور خاص برای قرارگیری قطعات استخوانی ناحیه ترقوه در محل اولیه خود طراحی شده است. در نهایت، برای اطمینان از پیشرفت بهبودی، اشعه ایکس گرفته خواهد شد.
پیشگیری از شکستگی استخوان ترقوه
برای کاهش احتمال شکستگی استخوان ترقوه می‌توانید اقداماتی را انجام دهید:
- یک رژیم غذایی مغذی با کلسیم فراوان، استخوان‌های خود را سالم نگه دارید.
- همیشه هنگام سوار شدن در وسیله نقلیه از کمربند ایمنی استفاده کنید.
- به سراغ ورزش‌های کم خطر بروید که در آنها احتمال افتادن یا ضربه وجود ندارد.
- در زمان ورزش یا سایر فعالیت‌ها از لباس‌های محافظتی خاص استفاده کنید.
منبع: hopkinsmedicine.org
