بیماری شانه یخ زده که در علم پزشکی با نام فروزن شولدر یا Frozen Shoulder نیز شناخته میشود از بیماری‌هایی است باعث سفتی، درد شانه و محدودیت حرکتی در شانه میشود. جالب است بدانید که سبک زندگی ماشینی بشر یکی از مهمترین دلایل ابتلا به این بیماری است. با اینکه این بیماری معمولا با گذشت زمان بهبود خواهد یافت اما گاهی بیمار برای کنترل دردهای ناشی از این عارضه به دریافت خدمات پزشکی نیازمند خواهد شد.
در ادامه به بررسی بیماری یخ زدگی شانه به طور کامل خواهیم پرداخت و به این سوالات مهم که شانه یخی چیست؟ چرا ایجاد میشود و چه درمان‌هایی برای آن در نظر گرفته میشود، پاسخ خواهیم داد.
علائم شانه یخ زده
مفصل گوی و کاسه مانند شانه که از دو بخش اسکاپولا و هومروس ساخته شده است با لغزش در یکدیگر امکان حرکت را برای دست در جهات مختلف فراهم می‌کنند. این مفصل به وسیله یک بافت همبند بسیار محکم با نام کپسول پوشیده شده است تا حرکت در جهات مختلف راحت‌تر و آسان‌تر صورت گیرد. هنگامی که این کپسول مفصلی دچار تورم و التهاب شود، دامنه حرکتی فرد بسیار کاهش می‌یابد و نمی‌تواند کارهایی را که تا پیش از این انجام می‌داده است، انجام دهد. در صورت ابتلا به این بیماری ممکن است حتی نتوانید کارهای ساده‌ای مانند شانه کردن سر یا مسواک کردن را به درستی انجام دهید چون اختلال حرکتی در بالا بردن دست، چرخاندن آن و … خواهید داشت.
در پاسخ به آن دسته از دوستانی که می‌پرسند علت شانه یخ زده چیست، باید بگوییم که ورم کردن بافت همبند اطراف مفصل گوی و کاسه‌ای شانه و همچنین چسبندگی آن، مهمترین دلیل ابتلا به این عارضه حرکتی است.
لازم به ذکر است که در اکثر بیماران اثری از آسیب دیدگی تاندونهای روتاتور کاف دیده نمی‌شود. مابقی افراد معمولا آسیب بسیار کمی را در این تاندون تجربه خواهند کرد.
جالب است بدانید که بیماران مبتلا به سندرم شانه یخ زده در طول بیماری علائم مختلفی را مشاهده خواهند کرد که از مهمترین این علائم می‌توان به کاهش دامنه حرکتی، درد، سفتی شانه، التهاب و گرفتگی اشاره کرد.
علت شانه یخ زده
علت بروز این بیماری ناشناخته است ولی به صورت کلی افرادی با شرایط زیر بیشتر از بقیه امکان ابتلا به این بیماری را دارند:
- ابتلای بیشتر خانم‌ها به این بیماری نسبت به آقایان
- سن بین ۴۰ الی ۶۰ سال
- ضربه و آسیب در ناحیه شانه
- بی حرکت نگه داشتن طولانی شانه به دلیل جراحی یا آسیب به تاندون‌ها
- بیماری‌های قلبی یا مشکلات تیروئید
- بیماری پارکینسون
- اختلالات هورمونی یا بیماری‌های قلبی
با توجه به آمار ارتباط معناداری بین دیابت و شانه منجمد وجود دارد. مخصوصا بیماران دیابتی که انسولین مصرف می‌کنند به نسبت بیشتری نسبت به بیماران دیابتی دیگر به شانه یخ زده دچار می‌شوند.
یخ زدگی شانه معمولا در ۳ مرحله اتفاق می‌افتد و هر کدام از آن‌ها مدت زمان مشخصی بیمار را درگیر می‌کند.
- مرحله ۱ یا انجماد
در این مرحله که تقریبا ۲ تا ۹ ماه ممکن است طول بکشد فرد بیمار کاهش دامنه حرکتی و درد در شانه را احساس خواهد کرد. بیمار در طول شب یا در هنگام حرکت دادن شانه دچار درد شده و در انتها دامنه حرکتی شانه به شدت کاهش می‌یابد.
- مرحله ۲ یا یخ زدگی
در این مرحله که تقریبا ۴ تا ۱۲ ماه ممکن است طول بکشد، درد معمولا کاهش می‌یابد اما سفتی و کاهش دامنه حرکتی بیشتر میشود.
- مرحله ۳ یا ذوب
حرکت محدود بیمار به مرور زمان و آرامی برطرف شده و درد نیز کاهش می‌یابد. این مرحله ممکن است که بین ۳ الی ۱۸ ماه زمان بر باشد.
تشخیص شانه یخ زده
پس از پاسخ دادن به این سوال که بیماری شانه یخی چیست، سوال مهم‌تری مطرح میشود که این بیماری چگونه تشخیص داده میشود؟
در پاسخ باید بگوییم که متخصصان برای تشخیص این بیماری در ابتدا بیمار را به طور کامل معاینه بالینی خواهند کرد. در این مرحله معمولا میزان دامنه حرکتی شانه بیمار نیز مورد بررسی قرار می‌گیرد. برای اینکه دامنه حرکتی بیمار مشخص شود، معمولا با دو روش مختلف بیمار معاینه میشود:
- دامنه حرکتی فعال: در این روش از شما خواسته میشود که با راهنمایی پزشک فوق تخصص شانه، دست خود را در جهات مختلف حرکت دهید تا مشخص شود که چه مقدار دامنه حرکتی از دست رفته است.
- دامنه حرکتی غیر فعال: در این روش پزشک دستان شما را گرفته و در جهات مختلف حرکت می‌دهد تا دامنه حرکتی غیر فعال را که فقط با کمک دست سالم می‌توان تشخیص داد، مشخص کند. در بعضی موارد نادر ممکن است که پزشک برای حرکت دادن دست شما از تزریق داروی بی حسی برای کم کردن درد استفاده کند.
برای اینکه دیگر بیماری‌های مشابه مانند آرتروز مفصل شانه رد شود، پزشک معمولا رادیوگرافی ساده را درخواست می‌دهد.
در مرحله بعدی ممکن است از بیمار خواسته شود که با استفاده از MRI امکان تشخیص میزان آسیب دیدگی تاندون‌ها را برای پزشک فراهم کنند.
آرتروگرافی یا آرتروسکوپی از دیگر روشهای تشخیصی است که ممکن است برای تشخیص این عارضه مورد استفاده قرار می‌گیرد. در این شیوه با استفاده از ماده حاجب امکان بررسی مفاصل فراهم خواهد شد. ولی به صورت کلی معاینه فیزیکی و شرح حال بیمار برای تشخیص این بیماری توسط یک پزشک مجرب کفایت می‌کند.
درمان شانه یخ زده
همان گونه که پیش‌تر نیز اشاره کردیم این بیماری معمولا به صورت خود به خودی درمان میشود؛ اما آنچه که باعث میشود تا نیاز باشد به متخصص مراجعه شود و خدمات درمانی دریافت گردد، درد طاقت فرسایی است که در برخی از بیماران دیده میشود.
با توجه به آمار می‌توان گفت که ۶ الی ۲۴ ماه روند این بیماری می‌تواند طول بکشد و سپس خود به خود درمان شود. ولی در بعضی از مقالات ۳۶ ماه نیز طول بیماری ذکر شده است.
از آنجایی که علت شانه یخ زده هنوز مشخص نشده است، درمان قطعی شانه یخ زده نیز وجود ندارد؛ اما بیماران برای تسریع روند بهبود و درمان لازم است تا تغییری در سبک زندگی خود ایجاد کنند. از بی‌تحرکی بپرهیزند و ورزش را در برنامه روزانه خود قرار دهند. فیزیوتراپی و ورزش درمانی مهمترین کمک کننده‌ها به تسریع درمان شانه یخی هستند. در واقع می‌توان گفت بیماران با کمک گرفتن از متخصصان فیزیوتراپی می‌توانند به درمان قطعی شانه یخ زده نزدیک‌تر شوند و مدت زمان لازم برای رفع بیماری را بسیار کوتاه‌تر کنند.
محققانی که در این زمینه به تحقیق و پژوهش پرداخته‌اند بر این باورند که درمان انجماد شانه بدون دریافت خدمات پزشکی یک تا سه سال طول خواهد کشید. البته در برخی از افراد نیز ممکن است این درمان حتی تا ۳ سال طول بکشد. به همین دلیل است که گفته میشود برای کاهش درد و درمان شانه منجمد دریافت خدمات توانبخشی بسیار مهم است. لازم است بدانید که بیشتر بیماران در یک دوره کوتاه ۸ تا ۹ ماهه بهبودی و درمان را احساس خواهند کرد.
اگر بخواهیم خیلی خلاصه روند درمان بیماری را به شما بگوییم:
- در ابتدا سعی خواهد شد که با استفاده از مسکن درد بیمار کاهش پیدا کند.
- فیزیوتراپی می‌تواند به بازگشت حرکت بیمار به روند طبیعی کمک کننده باشد.
- اکثر بیماران با دارو درمانی و فیزیوتراپی درمان پیدا می‌کنند ولی در شرایطی خاص جراحی نیز می‌تواند کمک کننده باشد.
یکی از سوالات متداول بیماران این است که آیا می‌توان بلافاصله از جراحی برای درمان استفاده کرد که باید در پاسخ بگوییم که در ابتدا یک روند ۳ ماهه برای درمان بیماری با استفاده از دارو و فیزیوتراپی انجام شده و اگر مشکلات حرکتی و درد برای بیمار بسیار آزار دهنده باشد، گزینه جراحی مد نظر قرار می‌گیرد.
در روش جراحی که به طور کامل در ادامه توضیح داده شده یا با استفاده از روش منیپولاسیون (حرکت تحت بیهوشی) یا روش آرتروسکوپی شانه (جراحی بسته) نسبت به آزاد کردن چسبندگی‌ها اقدام میشود. به این روش، جراحی شانه با لیزر نیز گفته میشود.
فیزیوتراپی شانه یخ زده
فیزیوتراپی یا فیزیک درمانی به شیوه‌ای از درمان گفته میشود که در آن سعی میشود با استفاده از ورزش، جریان‌های الکتریکی یا پرتوهای فرابنفش و فروسرخ، اختلالات عضلانی و دامنه حرکات بیمار به حالت عادی برگردد. در درمانی فیزیوتراپی شانه یخی معمولا اقدامات زیر انجام میشود:
- تجویز تمرینات ورزشی: تمرینات ورزشی مخصوصی برای درمان شانه منجمد به شما داده خواهد شد که باعث آزاد سازی عضلات و بهبود گرفتگی عضلات درگیر میشود.
- لیزر درمانی و الکتروتراپی: با استفاده از جریان‌های الکتریکی کنترل شده و همچنین لیزر، فیزیوتراپیست درد شما را در ناحیه شانه کاهش خواهد داد.
- آب درمانی: استفاده از استخر و حرکت دادن دست در آب می‌تواند قدرت از دست رفته و انعطاف مفصل شانه را به مرور زمان افزایش دهد.
جراحی شانه یخ زده
برخی از بیماران پس از دریافت خدمات فیزیوتراپی به دلایل مختلفی برای درمان عجله دارند. ممکن است درد شما در حدی باشد که نتوانید از پس کارهای روزمره بر بیایید یا به ورزش حرفه‌ای مشغول باشید و درد شانه به شما اجازه ورزش کردن را ندهد. این افراد می‌توانند اثرگذاری جراحی شانه یخ زده را مشاهده کنند.
اگر درد شما بعد از یک دوره ۳ ماهه دارو درمانی به همراه فیزیوتراپی به حد زیادی کاهش نیابد، گزینه جراحی شانه یخ زده به روی میز می‌آید. در ابتدا بهتر است با دکتر خود مشورت کنید و در مورد شرایط جراحی و دوره نقاهت بعد از جراحی به طور کامل اطلاعاتی را کسب کنید. جراحی شانه یخ زده معمولا در مرحله ۲ این بیماری یعنی یخ زدگی پیشنهاد میشود. هدف این جراحی رفع چسبندگی‌ها و کشش کپسول برای رها سازی آن است. در روش جراحی معمولا از ۲ روش برای باز کردن چسبندگی‌ها استفاده میشود.
جراحی آرتروسکوپی
در این روش از جراحی که به روش جراحی بسته یا جراحی با لیزر نیز معروف است، جراح فوق تخصص شانه، برش‌هایی ۱ الی ۲ سانتی‌متری را بر روی شانه انجام خواهد داد و از طریق آن‌ها ابزارهای تصویر برداری لیزری و ابزار جراحی وارد مفصل شانه خواهند شد. در این عمل جراحی، سعی میشود که قسمت‌های چسبنده آزاد شود. در عکس زیر تفاوت بین مفصل شانه طبیعی و مفصل شانه یخ زده نمایش داده شده است.
منیپولاسیون
منیپولاسیون یکی دیگر از روشهای جراحی است که به دلیل داشتن خطر شکستگی استخوان بازو کمتر مورد استفاده قرار می‌گیرد. در این روش درمانی بیمار بی‌هوش میشود تا دست در جهات مختلف چرخانده شود و بدین صورت چسبندگی آزاد گردد. در صورتی که این حرکات توسط پزشک ناآشنا به حرکات شانه انجام شود، خطر شکستگی شانه به شدت بالا می‌رود.
در بسیاری از عمل‌های جراحی شانه یخ زده از هر دو روش به صورت همزمان استفاده شده تا نتیجه بهتری به دست بیاید. نتیجه جراحی بسیار رضایت بخش است و پس از ۱ یا ۲ روز بیمار با کاهش شدید درد مواجه خواهد شد.
مراقبت بعد از جراحی شانه یخ زده
بعد از عمل جراحی شانه یخ زده، فیزیوتراپی و ورزش برای نگه داشتن دامنه حرکتی به دست آمده بعد از جراحی الزامی است. دوران ریکاوری بین ۶ هفته الی ۳ ماه بسته به شرایط بیمار ممکن است طول بکشد. با اینکه درمان به صورت کند و آهسته اتفاق می‌افتد ولی می‌توان گفت که مهمترین فاکتور برای بهبودی، قرار دادن ورزش و فیزیوتراپی در برنامه روزانه و عمل کردن به دستورات پزشک و فیزیوتراپیست بدون اهمال کاری است.
بر اساس آمار بسیاری از بیماران در بلند مدت می‌توانند به شرایط عادی زندگی خود بازگشته و هیچ دردی را احساس نخواهند کرد. همچنین دامنه حرکتی شانه نیز در بلند مدت به حالت عادی باز خواهد گشت. در بیمارانی که به دیابت مبتلا هستند، ممکن است کمی خشکی در شانه خود احساس کنند و تمامی رنج حرکتی آن‌ها به حالت عادی باز نگردد. به صورت کلی این بیماری بازگشتی نیست ولی در موارد خیلی خاص مانند بیماران دیابتی ممکن است مجددا شاهد بروز این بیماری باشیم.
درمانی های دیگر فروزن شولدر
علاوه بر فیزیوتراپی درمان‌های دیگری نیز برای شانه یخزده وجود دارد که لازم است با آن‌ها آشنا شوید. برخی از این درمان‌ها را در ادامه بررسی خواهیم کرد. البته لازم است بدانید که هیچ کدام از این روشهای درمانی اثرگذاری ورزش و فیزیوتراپی را ندارند.
دارو درمانی
متاسفانه باید بگوییم که شانه یخ زده یا فروزن شولدر با دارو درمانی، درمان نخواهد شد. اگر از شما بپرسند که علت یخ زدگی شانه چیست؟ قطعا می‌گویید التهاب. بنابراین کاهش التهاب تاثیر زیادی در کاهش درد بیماران خواهد داشت. یه همین دلیل نیز از داروهای ضد التهاب استفاده میشود. همچنین یکی از سوالات متداول بیماران این است که آیا پماد برای درمان شانه یخ زده وجود دارد. در جواب به این سوال باید بگوییم که هیچ پمادی برای درمان این بیماری وجود ندارد.
در مطلب دیگرمان با عنوان بهترین دارو برای شانه یخ زده به معرفی داروهای این بیماری پرداختیم.
اوزون تراپی
یکی از درمان‌های نوینی که امروزه با استفاده از گاز اوزون برای کاهش درد و بهبود آسیب‌دیدگی بافت‌ها انجام می‌گیرد، اوزون تراپی است. متاسفانه باید بگوییم که این شیوه درمانی هیچ تاثیری در درمان کتف یخ زده نخواهد داشت. اوزون تراپی شانه یخ زده در حال حاضر یک روش درمانی ناقص و بی فایده است که توسط بسیاری از متخصصان اثرات گفته شده آن رد میشود.
ماساژ درمانی
از آنجایی که شانه یخ زده علت و درمان مشخصی ندارد، متخصصان تاثیر درمان‌های مختلف را بر روی بیماران در نظر می‌گیرند تا بگویند آیا یک درمان اثرگذاری لازم را دارد یا خیر.
متاسفانه باید بگوییم تا کنون شواهدی که نشان دهد ماساژ درمانی می‌تواند در بهبود یخ زدگی کتف موثر باشد، دیده نشده است. به همین دلیل گفته میشود که این شیوه درمانی نیز اثرگذاری خاصی ندارد. در مورد درمان شانه یخ زده با ماساژ در مطلب دیگری به صورت مفصل صحبت کردیم.
طب سوزنی و بادکش
طب سوزنی و استفاده از بادکش دو مورد از دیگر روشهای درمانی هستند که گاهی به اشتباه برای شانه منجمد و درمان آن مورد استفاده قرار می‌گیرد؛ اما متاسفانه این روش تاکنون اثرگذاری برای کاهش درد یا درمان این بیماری نداشته است.
لیزر تراپی
لیزر تراپی یکی از روشهای فیزیوتراپی شانه یخ زده است که به بهبود آسیب دیدگی بافت و همچنین کاهش درد ناشی از این بیماری کمک خواهد کرد. به همین دلیل متخصصان از این شیوه برای تسریع روند درمان و کاهش درد بیمار استفاده خواهند کرد.
تزریق
تزریق کورتون و مواد بی‌حسی با هدف کاهش درد یکی از روشهای درمانی موثر است که در بسیاری از بیماران اجرا میشود. متخصصان از این شیوه استفاده می‌کنند تا بیمار در طول گذشت زمان درد کمتری را تجربه کند.
سخن نهایی
امیدواریم توانسته باشیم که به سوالات شما در مورد بیماری شانه یخ زده یا شانه منجمد پاسخ داده باشیم. در این صفحه ویدیوهای مختلفی برای شما قرار داده شده است و به شما پیشنهاد می‌کنیم این ویدیوها را نیز مشاهده نمایید. به هر حال در صورت وجود هرگونه سوال یا ابهامی می‌توانید سوالات خود را از طریق بخش نظرات از ما پرسیده و سعی می‌کنیم در اسرع وقت پاسخگوی سوالات شما باشیم.
منبع: mayoclinic.org
سوالات متداول
شانه یخ زده یا فروزن شولدر چیست؟
شانه یخ زده بیماری است که در آن کپسول مفصلی شانه دچار التهاب شده و باعث ایجاد درد در شانه و محدودیت کاهش حرکتی میشود.
آیا دارو درمانی در درمان شانه یخ زده تاثیر دارد؟
این بیماری هیچ داروی مشخصی ندارد. داروهای تجویز شده برای این بیماری به کاهش درد و التهاب کمک می‌کنند و در درمان مستقیم تاثیری ندارند.
آیا جراحی راه قطعی درمان شانه یخ زده است؟
خیر. جراحی زمانی توصیه میشود که روشهای فیزیوتراپی یا دارو درمانی نتوانسته باشد که درد بیمار را کاهش داده و بیمار نتواند کارهای روزمره خود را انجام دهد.
