مفصل استرنوکلاویکولار، مفصلی است که بین جناغ و ترقوه وجود دارد و این مفصل از کنار هم قرار گرفتن این دو استخوان به وجود می‌آیند. ضربات شدید و سوانح رانندگی می‌تواند باعث دررفتگی استرنوکلاویکولار شود و آن را از محل خود در بیاورد.
با اینکه دررفتگی استخوان جناغ زیاد متداول نیست ولی دانستن اطلاعاتی در مورد آن می‌تواند به تشخیص زودهنگام این دررفتگی کمک کرده و روند درمان را سرعت ببخشد. از این رو تصمیم گرفتیم که در این مطلب در مورد این دررفتگی صحبت کرده و با آن بیشتر آشنا شویم.
آناتومی استخوان جناغ و مفصل استرنوکلاویکولار
مفصل استرنوکلاویکولار یکی از ۴ مفصلی است که مفصل شانه را می‌سازند. به صورت کلی مفصل شانه از کنار هم قرار گرفتن استخوان بازو (هومروس) در کنار استخوان کتف (اسکپولا) ساخته شده و سر استخوان بازو در یک حفره به نام گلنوئید قرار گرفته است. مفصل استرنوکلاویکولار در محلی قرار دارد که از یک سمت استخوان ترقوه و از سمت دیگر استخوان سینه (جناغ) در آن به یکدیگر می‌رسند.
در صورتی که یک ضربه شدید به بدن و در این ناحیه وارد شود، استخوان جناغ از جای خود در آمده و اصطلاحا دررفتگی جناغ به وجود می‌آید. دررفتگی مفصل استرنوکلاویکولار بسیار نادر بوده و در بسیاری از موارد این دررفتگی بر اثر تصادفات رانندگی ممکن است به وجود بیاید.
دررفتگی استخوان ترقوه معمولا به سمت جلو (دررفتگی قدامی) است و ممکن است در زمان افتادن روی شانه به وجود بیاید. اگر دررفتگی ترقوه به سمت عقب باشد، احتمال آسیب به نای و عروق داخل قفسه سینه وجود دارد. دررفتکی ترقوه معمولا با شکستگی استخوان‌های قفسه سینه همراه خواهد بود ولی میزان آسیب به شدت ضربه بستگی دارد.
پس در نظر داشته باشید که دررفتگی ترقوه از جناغ می‌تواند هم به سمت عقب و هم به سمت جلو باشد ولی به صورت متداول به سمت جلو در می‌رود.
به عنوان نکته آخر در نظر داشته باشید که اگر شدت ضربه بیش از توانایی استخوان باشد، با شکستگی استخوان ترقوه و به تبع آن با شکستگی شانه مواجه خواهیم شد.
علائم دررفتگی مفصل جناغ
در عکس بالا محل دقیق مفصل به شما نشان داده شده است و علائم دررفتگی معمولا شامل موارد زیر است:
- برجسته شدن کنار جناغ و ورم در محل مورد نظر
- درد در مفصل استرنوکلاویکولار
- حساسیت و درد در زمان لمس کردن مفصل
- احساس درد شدید در هنگام حرکت شانه
- شنیدن صدای ساییدگی در هنگام حرکت بازو
معمولا تغییر شکل ظاهری بلافاصله همزمان با دررفتگی مفصل مشاهده خواهد شد. شکل آن به این صورت است که یک برجستگی بر روی وسط قفسه سینه دیده خواهد شد. درد در زمان دررفتگی زیاد گزارش شده است و با کمترین حرکت شانه می‌توان احساس درد شدیدی را تجربه کرد.
التهاب مفصل استرنوکلاویکولار می‌تواند یکی از علائم دررفتگی آن قلمداد شود. البته وجود آرتروز در استخوان جناغ یا ترقوه نیز می‌تواند به عنوان دلایل بعدی در نظر گرفته شود.
درمان دررفتگی مفصل استرنوکلاویکولار
در ابتدا یک عکس رادیولوژی با اشعه ایکس از بدن گرفته شده تا مشخص شود که آیا استخوان دارای شکستگی است یا خیر. در صورتی که شکستگی استخوان جناغ یا ترقوه مشاهده شود، در ابتدا باید این شکستگی فیکس شده و سپس جا اندازی صورت گیرد.
سی تی اسکن عکس برداری دقیق‌تری است که می‌توان برای تشخیص بیماری از آن استفاده کرد. عکس برداری به این صورت است که از بیمار خواسته شده بایستد و با دو دست خود، وزنه‌ای را در کنار بدن خود در حالتی که دست‌ها به صورت آویزان در کنار بدن قرار دارد را کنترل کند.
در این حالت و بعد از عکس برداری هر گونه اختلاف ارتفاع در شانه‌ها به راحتی قابل تشخیص خواهد بود که نشان دهنده دررفتگی ترقوه یا جناغ است.
در صورتی که شکستگی استخوان جناغ شدید باشد، عمل جراحی برای درمان انتخاب شده و در اتاق عمل جا اندازی انجام خواهد شد.
در صورتی که شکستگی در استخوان جناغ وجود نداشته باشد و استخوان به سمت جلو حرکت کرده باشد، دکتر فوق تخصص دست یا پزشک ارتوپدی با فشار دادن استخوان با نیروی مناسب، آن را به جای خود برمی‌گرداند. سپس دست در یک آویز گردنی قرار داده شده برای ۲ هفته حرکات آن محدود می‌شود. جا انداختن ترقوه می‌تواند دردناک باشد.
اگر استخوان ترقوه به سمت عقب حرکت کرده باشد، در ابتدا سعی می‌شود آسیب به اندام‌های دیگر با دقت بررسی شود. در صورتی که آسیب به نای یا عروق دیگر بدن وارد شده باشد، درمان آن‌ها نیز در دستور کار قرار می‌گیرد. در غیر این صورت، با استفاده از یک ابزار پزشکی که شبیه به گیره یا انبر است، استخوان ترقوه گرفته شده و کشیده خواهد شد تا در جای خود بیافتد.
برای جا انداختن استخوان ترقوه، معمولا این کار در اتاق عمل تحت بیهوشی عمومی یا بی حسی عضلانی انجام می‌شود تا بیمار دردی را احساس نکند. معمولا نیازی به برش پوست نیست و پزشک بدون بریدن پوست، دررفتگی را جا خواهد انداخت. به این روش از جا اندازی، جا اندازی بسته گفته می‌شود.
در صورتی که آسیب زیاد باشد، ممکن است که جراح شانه تصمیم به عمل آرتروسکوپی شانه بگیرد.
فیلم جا انداختن استخوان ترقوه
برجسته شدن استخوان ترقوه در این ویدیو به صورت کامل نشان داده شده است که یکی از علائم دررفتگی مفصل جناغ و ترقوه محسوب می‌شود.
جراحی دررفتگی ترقوه
اگر پزشک نتواند به درستی ترقوه یا جناغ را در جای خود قرار دهد یا شکستگی‌های مختلف نیاز به جراحی را برای بیمار به وجود آورد، عمل جراحی مفصل استرنوکلاویکولار برای بیمار انجام خواهد شد.
در این عمل، استخوان برش زده شده تا مفصل به صورت مستقیم دیده شود. برای تثبیت مفصل ممکن است از ابزار خاصی استفاده شده و در صورتی که سر استخوان ترقوه یا جناغ در محل مفصل SC دچار تخریب شده باشد، نیاز به برداشتن آن تکه با ابزار مخصوص است. معمولا این عمل جراحی به صورت باز انجام شده ولی در شرایط خاص ممکن است از روش آرتروسکوپی یا لیزری نیز استفاده شود.
پس از جا اندازی ترقوه چه اتفاقی می‌افتد؟
بعد از اینکه دست از درون آویز گردنی خارج شود، ۱۰ جلسه فیزیوتراپی برای بیمار تجویز شده و به کمک یک فیزیوتراپیست ورزش‌هایی برای افزایش قدرت عضلات و همچنین بازگشت دامنه حرکتی به دست طراحی و اجرا خواهد شد.
بیمار بعد از دوره فیزیوتراپی به سرعت می‌تواند سلامتی خود را بازیابد و معمولا عوارضی را در طول زندگی تجربه نخواهد کرد. ورزش برای کم کردن درد ترقوه موثر است و می‌تواند به صورت روتین برای بیمار استفاده شود.
منبع: ncbi.nlm.nih.gov
