عصب اولنار دست یکی از ۳ عصب دست است که به ما کمک می‌کند انگشتان خود را کنترل کنیم و احساس گرما و سرما را در دستان و مچ دست خود داشته باشیم.
گیر افتادن عصب اولنار دست یکی از بیماری‌های نسبتا متداول دست است که باید با دقت بسیار زیادی نسبت به آگاهی و درمان آن اقدام کنیم.
در این مطلب به طور کامل در مورد این بیماری صحبت خواهیم کرد و خواهیم دید که این بیماری چگونه به وجود آمده و راه درمان آن به چه شکلی است.
آناتومی عصب اولنار دست
عصب اولنار یا عصب زند زیرین، یکی از سه عصب اصلی دست است که در زیر استخوان زند زیرین قرار دارد. این عصب از زیر بغل منشأ گرفته و در طول مسیر خود، عضلات و پوست قسمت داخلی دست را عصب‌دهی می‌کند. عصب اولنار در زیر بغل، از شبکه بازویی خارج میشود. این شبکه، از ترکیب دو رشته عصبی اصلی بازو، یعنی عصب مدیان و عصب اولنار، تشکیل شده است. عصب اولنار در ساعد، به عضلات خم‌کننده انگشتان، خم‌کننده مچ دست و ماهیچه‌های کف دست عصب‌دهی می‌کند.
در مچ دست، عصب اولنار از روی رباط عرضی مچ دست و از داخل کانال گویان عبور می‌کند. کانال گویان، یک مجرای استخوانی است که عصب اولنار و سرخرگ زند زیرین را در خود جای می‌دهد. در کف دست، عصب اولنار به عضلات کنارکف‌دستی، بین استخوانی و برخی از عضلات کف دست عصب‌دهی می‌کند. همچنین، این عصب حس پوست کف دست، انگشت کوچک و قسمت داخلی انگشت انگشتری را تأمین می‌کند. آسیب به عصب اولنار دست میتواند باعث بروز علائمی مانند خواب‌رفتگی، بی‌حسی و ضعف در انگشت کوچک و قسمت داخلی انگشت انگشتری شود.
در مورد آناتومی دیگر اعصاب دست در مطلب ترمیم عصب دست به صورت مفصلی توضیح داده‌ایم.
گیر افتادن عصب اولنار چیست؟
گیر افتادن عصب اولنار یک نوروپاتی است و زمانی رخ می‌دهد که عصب اولنار به‌دام‌افتاده یا فشرده شود. این موضوع میتواند منجر به بروز آسیب پیش‌رونده در عصب بشود. عصب اولنار یکی از سه‌شاخه اصلی شبکه بازویی است که از نخاع در گردن منشأ گرفته و به سمت پایین بازو ادامه پیدا می‌کند. پس از خروج از نخاع، شبکه بازویی در امتداد زیر بغل و سپس قسمت داخلی بازو و ساعد به سمت دست می‌رود. گیر افتادن عصب اولنار میتواند در هر نقطه از طول عصب از طریق آرنج و بازوها یا حتی در قسمت دیستال دست یا مچ در کانال Guyon رخ دهد. شایع‌ترین محل گیر افتادن عصب در آرنج است که معمولاً به دلیل سندرم تونل کوبیتال ایجاد میشود.
گیر افتادن عصب اولنار دومین نوروپاتی محیطی شایع است. اولین مورد که بسیار بیشتر رخ می‌دهد، سندرم تونل کارپال است. بااین‌حال، سندرم تونل کارپال را نباید با سندرم تونل کوبیتال اشتباه گرفت. این سندرم‌ها مشابه هستند، هر دو شامل فشردگی عصب در بازو می‌شوند؛ سندرم تونل کوبیتال یا همان سندرم تونل اولنار، عصب اولنار را تحت‌تأثیر قرار می‌دهد، درحالی‌که سندرم تونل کارپال بر عصب مدیان تأثیر می‌گذارد. پس گیر افتادن عصب اولنار میتواند در آرنج یا مچ دست رخ دهد. انواع گیر افتادن عصب اولنار عبارت‌اند از:
- سندرم تونل کوبیتال (Cubital): فشار یا کشیدن و کشش عصب اولنار در ناحیه آرنج؛
- سندرم تونل گویان (Guyon): فشار روی عصب اولنار در ناحیه مچ دست.
علائم گیر افتادگی عصب اولنار
علائم گرفتگی عصب اولنار دست به‌تدریج ظاهر می‌شوند و ممکن است به شکل نوسانی و در زمان‌های خاصی وجود داشته باشند. این علائم ممکن است در شب یا هنگام انجام فعالیت‌هایی که کشش یا فشار به آرنج یا مچ دست شما را انجام می‌دهند بدتر شوند. علائم گیر افتادن عصب اولنار دست در قسمت آرنج عبارت‌اند از:
- انحنا پیداکردن انگشتان کوچک و حلقه (حالتی مانند پنجه کردن انگشتان)
- درد آرنج (سندرم تونل کوبیتال)
- بی‌حسی و سوزن‌سوزن‌شدن در انگشتان
- ضعف دست هنگام نگه‌داشتن یا برداشتن وسایل یا انجام کارهایی مانند نوشتن یا بستن دکمه
- تحلیل‌رفتن عضله در انگشتان انگشتری یا انگشت کوچک (یک علامت نادر).
به همین ترتیب علائم گرفتگی عصب اولنار دست در قسمت مچ دست عبارت‌اند از:
- احساس ضعف و بی‌حسی در انگشتان
- احساس درد مچ دست (سندرم کانال Guyon).
- سوزن‌سوزن‌شدن انگشتان انگشتری و انگشت کوچک
- ضعف در گرفتن اجسام
علل گیر افتادگی عصب اولنار
فعالیت‌هایی که عصب اولنار را در ناحیه آرنج کش می‌دهد یا فشار زیادی به آرنج شما وارد می‌کند، میتواند منجر به سندرم تونل کوبیتال شود. خوابیدن با آرنج‌های خمیده برای مدت طولانی، میتواند باعث گیر افتادن عصب اولنار یا بدتر شدن علائم این بیماری بشود.
کیست‌های گانگلیونی، کیسه‌های غیر سرطانی پر از مایعی هستند که در نزدیکی مفصل مچ دست ظاهر می‌شوند. به این عارضه کیست مچ دست نیز گفته میشود.
تحقیقات نشان داده است که تا ۴۰ درصد از موارد سندرم کانال گویان را این کیست ها ایجاد می‌کنند. ۴۵ درصد دیگر از موارد سندرم کانال بدون هیچ دلیل مشخصی (ایدیوپاتیک) رخ می‌دهد. به ندرت، کیست‌ها می‌توانند باعث فشار بر روی عصب اولنار در آرنج نیز بشوند. سایر علل گیر افتادن عصب اولنار عبارتند از:
- دیابت
- آرتروز
- در رفتن آرنج
- بروز حوادث و تروما
- وجود تومور یا کیست
- شکستن استخوان و وجود خارهای استخوانی
- فشار ناشی از گچ‌گیری یا آتل یا استفاده از عصا
- عوارض ناشی از جراحی برای درمان شکستگی تونل کارپال یا شانه
در صورتی که فشار بر روی عصب اولنار زیاد باشد، ممکن است که با قطع عصب اولنار نیز مواجه شویم. به همین دلیل پیشنهاد میشود که به محض اینکه با علائم تحت فشار قرار گرفتن این بیماری روبه‌رو شدیم، هر چه سریع‌تر به پزشک مراجعه کرده و روند درمان را آغاز کنیم. گیر افتادن عصب اولنار در ناحیه آرنج معمولا اتفاق افتاده و تشخیص این بیماری نیز بر اساس معاینه این ناحیه میباشد.
گیر افتادگی عصب اولنار چگونه تشخیص داده میشود؟
به‌منظور تشخیص این بیماری، پزشک متخصص ابتدا شما را معاینه می‌کند و در مورد علائمتان می‌پرسد. اگر علائم شما پس از واردشدن آسیب خاصی به دست شما شروع شده‌اند، حتماً به پزشک اطلاع دهید. این موضوع میتواند به پزشک کمک کند تا علل بالقوه بیماری را راحت‌تر تشخیص دهد. در نهایت هدف پزشک این است که بداند آسیب چگونه رخ‌داده است، چه مدت علائم وجود داشته و چه چیزی علائم شما را بدتر یا بهتر می‌کند.
در طول معاینه، پزشک وضعیت دستتان را ارزیابی می‌کند و بررسی می‌کند که چگونه انگشتان خود را حرکت می‌دهید. معاینة فیزیکی یکی از روش‌هایی است که با انجام آن پزشک میتواند به گیر افتادگی عصب اولنار در دست شما پی ببرد. به‌منظور معاینه فیزیکی پزشک متخصص سه تست زیر را انجام می‌دهد:
- تست فورمنت: این تست به این صورت است که یک کاغذ به بیمار داده شده از وی خواسته خواهد شد که آن را بین دو انگشت ابتدایی خود بگیرد. در فرد سالم، وی میتواند انگشت شست خود را به دست نزدیک کرده و کاغذ را بگیرد ولی اگر مشکلی وجود داشته باشد، وی مجبور است که انگشت شست را خم کرده و کاغذ را نگه دارد.
- تست تینل: در این تست با استفاده از یک چکش رفلکس پزشکی، ضربات آرامی بر روی اعصاب آرنج دست وارد شده و اگر نوک انگشتان حلقه یا انگشت کوچک گزگز کرده یا احساس شوک الکتریکی داشته باشیم، تست مثبت قلمداد میشود.
- علائم وارتنبرگ: در این تست در ابتدا از بیمار خواسته شده که کف دست را بر روی یک میز قرار داده و سپس انگشتان خود را از هم دور کند. سپس اگر نتواند انگشتان خود را به هم نزدیک کند، تست مثبت خواهد بود و نشانه آسیب عصبی است.
علاوه بر معاینه فیزیکی، آزمایش‌های زیر نیز به تشخیص گیر افتادن عصب اولنار کمک می‌کند:
- آزمایش خون
- تست‌های تصویربرداری، مانند سی‌تی‌اسکن یا ام‌آرآی
- تست‌های هدایت عصبی
- الکترومیوگرافی یا نوار عصب و عضله
- اشعه ایکس
از آنجایی که علائم این بیماری شباهاتی به آرنج گلف بازان و آرنج تنیس بازان دارد، پزشک باید با دقت تمامی علائم را بررسی کرده و به درستی تشخیص خود را دهد. به همین دلیل بهتر است برای درمان این بیماری به یک پزشک فوق تخصص دست مراجعه کنید.
درمان غیرجراحی گیر افتادگی عصب اولنار
معمولاً بافت‌های عصبی بسیار کندتر از سایر انواع بافت‌ها بهبود پیدا می‌کنند. بااین‌حال، برخی از علائم گرفتگی عصب اولنار دست ممکن است بدون نیاز به درمان‌های سخت مانند جراحی، و تنها با درمان‌های اولیه یا مراقبت‌های خانگی بهتر شوند.
در برخی موارد، درد و التهاب را می‌توان با داروهایی مانند داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی (NSAIDs) درمان کرد. سایر داروهای ضد دردی که پزشک ممکن است تجویز کند عبارت‌اند از داروهای ضدافسردگی سه حلقه‌ای، به‌ویژه برای افرادی که نمی‌توانند NSAID مصرف کنند.
برای درمان این بیماری و بهبود علائم آن، باید از حرکات و موقعیت‌های خاصی اجتناب شود. به‌عنوان‌مثال، پزشک متخصص دست ممکن است توصیه کند که آرنج خود را برای مدت طولانی خم نکنید، یا حتی ممکن است بگوید برای کمک به بی‌حرکتی مفاصل، از آتل استفاده کنید. فیزیوتراپی نیز اغلب توسط پزشک توصیه میشود.
در صورتی که بیشتر علائم بیماری در شب خود را نشان دهند، معمولا استفاده از آتل جز اولین انتخاب‌های درمانی محسوب میشود.
به‌طورکلی تعدادی از درمان‌های ممکن به‌غیراز جراحی که برای درمان گرفتگی عصب اولنار دست وجود دارد عبارت‌اند از:
- مسکن‌های بدون نسخه
- داروهایی برای کاهش اسپاسم عصبی، مانند گاباپنتین (نورونتین)، کاربامازپین (تگرتول)، یا فنی‌توئین (دیلانتین)
- کورتیکواستروئیدها برای کاهش التهاب
- استفاده از آتل برای حمایت از دست و کاهش علائم بیماری
- فیزیوتراپی برای افزایش قدرت و عملکرد عضلانی
- کاردرمانی برای جلوگیری از پیشرفت بیماری
درمان‌های خانگی گیر افتادگی عصب اولنار چیست؟
در بسیاری از موارد، با درمان‌های خانگی مختلفی می‌توان علائم گیر افتادن عصب اولنار دست را مدیریت کرد و از پیشرفت بیماری جلوگیری نمود. برخی از این درمان‌های خانگی عبارت‌اند از:
- هنگام کار یا تایپ، زاویه آرنج‌های خود را تنظیم کنید. به شکلی تایپ کنید که فشاری بر روی دست‌ها و آرنج شما نباشد.
- از ابزارهای ارگونومیک استفاده کنید.
- از انجام فعالیت‌هایی که علائم بیماری را تشدید می‌کند خودداری کنید
- از قراردادن آرنج خود بر روی مبلمان یا تکیه‌گاه دست خودداری کنید. این کار میتواند به عصب فشار بیاورد.
- از کمپرس یخ بر روی نواحی دردناک استفاده کنید.
- از مچ‌بند یا آتل استفاده کنید.
- مسکن‌های بدون نیاز به نسخه یا همان OTC یا داروهای ضدالتهابی را مصرف کنید.
تمرینات ورزشی مفید برای عصب اولنار دست
انجام ورزش‌های زیر در منزل بسیار مفید است و باعث پیشگیری از گرفتگی عصب اولنار دست میشود و علاوه بر این، در بیماران نیز باعث مدیریت علائم بیماری خواهد شد:
خم‌کردن آرنج و اکستنشن مچ دست
- بایستید و بازوی آسیب‌دیده را هم‌سطح با شانه خود، به‌طوری‌که دست رو به زمین باشد نگه دارید.
- دست خود را خم کنید و انگشتان خود را به سمت سقف ببرید.
- بازوی خود را خم کنید و دست خود را به سمت شانه‌های خود ببرید.
- ۵ بار مراحل را تکرار کنید.
کج کردن سر
- بایستید و بازوی آسیب‌دیده را به سمت خارج بدن ببرید، آرنج صاف و بازو در سطح شانه باشد.
- دست خود را به سمت سقف بچرخانید.
- سر خود را از دست خود دور کنید تا زمانی که احساس کشش کنید.
- برای افزایش کشش، انگشتان خود را به سمت زمین دراز کنید.
به حالت اولیه برگردید و مراحل را ۵ بار تکرار کنید.خم‌شدنن بازو در جلوی بدن
- بایستید و بازوی آسیب‌دیده را مستقیماً در مقابل خود قرار دهید، آرنج خود را صاف و بازو را در سطح شانه نگه دارید.
- دست خود را از خود دراز کنید و انگشتان خود را به سمت زمین بگیرید.
- آرنج خود را خم کنید و مچ خود را به سمت صورت خود بیاورید.
- تمامی مراحل را ۵-۱۰ بار تکرار کنید.
تزریق عصب اولنار چیست؟
تزریق عصب اولنار شیوه دیگری از درمان این بیماری است که در آن برای تسکین علائم بیماری، کورتیکواستروئیدهایی مانند دگزامتازون در اطرف عصب در ناحیه آرنج تزریق شده تا درد و بی حسی و التهاب بیمار کاهش پیدا کند.
معمولا تزریق در نظر سونوگرافی انجام شده و اگر بعد از چند نوبت تزریق، علائم بیمار کاهش پیدا نکند، تنها راه درمان باقی مانده جراحی است.
جراحی عصب اولنار دست
جراحی عصب اولنار دست در زمانی توصیه میشود که علائم بیمار با درمان‌های غیر جراحی برطرف نشده و اختلال در زندگی عادی وی ایجاد شده باشد.
هدف از انجام عمل جراحی، جلوگیری از افزایش آسیب به اعصاب دست میباشد. این عمل جراحی میتواند تحت بیهوشی عمومی یا بی حسی نیز انجام شود که در زمان عمل بسته به شرایط بیمار بهترین روش انتخاب خواهد شد.
عمل جراحی معمولا بین ۳۰ الی ۴۵ دقیقه زمان خواهد برد. جراح برشی را بر روی بخش خارجی آرنج شما انجام داده و با دقت و ظرافت، هر بافت یا ماهیچه‌ای را که به عصب اولنار شما فشار وارد می‌کند را باز خواهد کرد. بسته به مقدار فشار بر روی عصب اولنار، ممکن است که جراح مجبور به خارج کردن بخشی از استخوان شما نیز داشته باشد یا محل حرکت عصب شما را تغییر دهد.
فیلم جراحی عصب اولنار دست نیز به صورت انیمیشن در این صفحه قرار داده شده است.
قبل از عمل جراحی بهتر است به نکات زیر توجه داشته باشید:
- در صورتی که سیگار مصرف می‌کنید، بهتر است که مصرف سیگار را قطع کرده تا بهبودی شما بعد از عمل و احتمال درگیر شدن با عوارض بعد از عمل کاهش پیدا کند.
- در صورتی که اضافه وزن دارید، بهتر است با انجام ورزش‌ها و رژیم، وزن خود را به دامنه مناسب برسانید.
- اگر پزشک شما ورزش‌هایی را قبل از عمل برای شما تجویز کرد، بهتر است که این ورزش‌ها را به صورت مرتب انجام دهید.
عوارض عمل عصب اولنار
هر عملی بسته به نوع آن میتواند عوارضی را در پی داشته باشد. از جمله عوارض عمل عصب اولنار می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- خونریزی
- ایجاد اسکار در محل عمل
- عفونت
- ایجاد آلرژی به وسایل جراحی
- بی حسی در انگشتان حلقه و انگشت کوچک
- برگشت بی حسی به دلیل ایجاد اسکار
- بی حسی در محل ایجاد برش
- درد در محل عمل
این عمل جراحی یک عمل جراحی سر پایی در نظر گرفته شده و شما بعد از عمل، مرخص خواهید شد و نیاز به ماندن در بیمارستان نخواهید داشت. ممکن است از شما خواسته شود که برای چند روز دست خود را در آویز گردنی قرار دهید.
با راهنمایی پزشک در این مدت انگشتان، شانه و مچ دست خود را حرکت داده که دچار خشکی بعد از عمل نشوید. ورزش‌هایی به شما داده خواهد شد که باید در منزل و یا تحت نظر فیزیوتراپی انجام دهید.
علائم شما معمولا در بازه زمانی ۱۸ ماهه به تدریج بهبود خواهند یافت.
سوالات متداول
مدت زمان ترمیم عصب اولنار دست چقدر است؟
بسته به شدت آسیب و نوع درمان انتخاب شده، ترمیم عصب اولنار دست میتواند از ۳ الی ۱۸ ماه زمان را در بر بگیرد.
منبع: healthdirect.gov.au
