ترمیم عصب دست یکی از جراحی‌های دست محسوب می‌شود که ظرافت و دقت خاصی را می‌طلبد. هدف از این درمان اتصال مجدد عصب‌های قطع شده یا آسیب دیده است. اعصابی که در دستان ما قرار دارند از مسیر گردن شروع شده و از طریق شانه یا زیر بغل وارد دست شده و درنهایت به مچ و انگشتان دست ما می‌رسند.
۳ عصب اصلی برای درک مقدار لمس، مقدار درد و مقدار حرارت وجود دارند که علاوه بر این کار به ما توانایی کنترل حرکات دست و انگشتان را می‌دهند. این ۳ عصب شامل عصب اولنار، عصب مدیان و عصب رادیال است که می‌توانند بر اثر تروما، ضربه، سوختگی و چند نوع آسیب فیزیکی دیگر دچار پارگی یا آسیب شوند.
از علائم آسیب به این اعصاب می‌توان به عدم کنترل حرکات دست و یا کاهش احساس درد و یا توانایی لمس کردن با دست را اشاره کرد که در این شرایط روش‌های جراحی و غیر جراحی برای درمان پیشنهاد می‌شود.
در این مطلب می‌خواهیم آسیب به اعصاب دست را به طور کامل بررسی کنیم و ببینیم که ترمیم اعصاب دست و انگشتان دست به چه شکلی امکان پذیر است.
آناتومی اعصاب دست
اعصاب انسان پیام‌ها و دستورات را بین مغز و بدن منتقل می‌کند. اعصاب از سلول‌هایی به نام نورون ساخته شده و هر نورون حاوی دندریت‌ها و آکسون هستند. دندریت‌ها اطلاعات را از سلول‌ها دریافت کرده و به آن منقل می‌کنند. آکسون‌ها پیام‌ها را از سلول خارج می‌کند.
بسیاری از اعصاب انسان توسط غلاف‌های محافظ به نام میلین پوشانده شده است. علاوه بر اعصاب حسی، اعصاب حرکتی نیز در بدن وجود دارد که پیام‌های حرکتی را از مغز دریافت کرده و باعث حرکت اندام‌ها مانند دست می‌شود.
اعصاب حسی اطلاعاتی راجع به درد، فشار و دما را دریافت می‌کنند. دقیقا مانند سنسورهایی که در دستگاه‌های مکانیکی وظیفه مشابه را دارند. در دست انسان ۳ عصب اصلی وجود دارد:
- عصب رادیال: عصب شعاعی یا عصب رادیال از مهمترین اعصاب دست محسوب می‌شود. این عصب از پشت بازو خارج شده و باعث حرکت عضله سه سر بازو می‌شود. این عصب از زیر بغل وارد دست شده و سپس هر چه قدر به سمت پایین حرکت می‌کند، به بخش‌های بیرونی بازو نزدیک‌تر می‌شود. در نهایت این عصب با دور زدن بازو از قسمت‌های خارجی آرنج عبور کرده و به سر استخوان رادیوس (زند زبرین) می‌رسد.
- عصب مدیان: عصب مدیان یا عصب میانی از پیوند طناب داخلی و خارجی در شبکه بازویی تشکیل شده است. ریشه‌های آن در اعصاب نخاعی تحتانی گردن قرار دارد و وظیفه آن تامین حس دست در بخش کف دست و بخش خارجی آن است. بیماریسندروم تونل کارپال در زمان تحت فشار قرار گرفتن این عصب به وجود می‌آید.
- عصب اولنار: عصب زند زیرین وظیفه انتقال پیام به انگشت کوچک یا انگشت انگشتری را دارد. این عصب بدون محافظ در بدن است و معمولا بیشترین آسیب را تحمل می‌کند. در زمان‌های برخورد آرنج با اشیا و احساس برق گرفتگی در بدن، این عصب تحت فشار قرار گرفته است. گیر افتادن عصب اولنار دست یکی از بیماری‌های این عصب است.
آسیب عصب دست
آسیب‌های عصب دست معمولا به دلیل ایجاد تروما یا ضربه به آن‌ها اتفاق می‌افتد. وقتی که عصب دچار آسیب شود، نمی‌تواند سیگنال‌های عصبی را به درستی انتقال داده و نیاز به ترمیم عصب به وجود می‌آید.
آسیب‌های عصب معمولا در مردان شایع‌تر است و بیشترین اعصابی که در دست دچار آسیب می‌شوند، عصب اولنار و عصب رادیوس است.
اعصاب دست می‌تواند به دلایل زیر دچار آسیب شوند:
- تصادفات
- برخورد جسم برنده
- سوختگی
- منجمد شدن
- شوک الکتریکی
- لرزش قدرتمند
در صورتی که دست دچار کشیدگی شدید شود، عصب کشیده شده و آکسون‌ها پاره می‌شوند. در این شرایط معمولا غلاف مقاومت بیشتری دارد و سالم می‌ماند. در صورتی که بخشی از اعصاب دچار آسیب شوند، می‌توانند به تدریج رشد کرده و به اندام برسند. میزان رشد عصب‌ها در هر روز یک میلیمتر است. بنابراین رشد عصب دست می‌تواند تا یک سال طول بکشد.
علاوه بر موارد بالا بیماری‌هایی مانند سندروم تونل کارپال و بیماری دوپویترن نیز می‌تواند به اعصاب دست آسیب بزنند.
مهمترین آسیب هایی وارد شده بر دست
- پاره شدن عصب به علت وارد شدن تیزی استخوان شکسته یا یک جسم تیز
- له شدن عصب بر اثر گیر کردن بین تکه های استخوان شکسته
- فشار به عصب بخاطر سندروم کمپارتمان
- خفه شدن عصب بر اثر چسبندگی در بافت های اطراف آن
- فشار به عصب به دلیل جا به جا شدن استخوان
تشخیص آسیب به عصب دست
فوق تخصص ترمیم عصب دست که در واقع همان پزشک فوق تخصص دست است در ابتدا سعی می‌کند با گرفتن شرح حال بیمار و مشخص کردن زمان شروع درد و یا احساسات آزاردهنده، احتمالات ممکن را برای تشخیص بیماری یا آسیب مشخص کند. سپس از بیمار خواسته می‌شود که دستان خود را حرکت داده و با انگشتان خود کارهای مختلف را انجام دهد.
در این زمان پزشک سعی می‌کند احساس انگشتان و کف دست را با استفاده از یک قلم یا چوب مورد بررسی قرار داده و ببیند که حساسیت انگشتان در چه حدی است.
برای تشخیص دقیق‌تر تست نوار عصب و عضله برای تست دقیق حرکت کردن نورون‌های عصبی از اعصاب به عضلات را مشخص کند. برای انجام این تست یک سوزن بسیار ظریف وارد عضله شده و از بیمار خواسته می‌شود که عضلات خود را به آرامی تکان داده و سفت کند. سپس بر روی دستگاه امواج مختلفی ایجاد شده و بر اساس آن پزشک متوجه وجود مشکل و یا عدم مشکل در اعصاب خواهد شد.
دومین تستی که می‌توان برای مشخص کردن آسیب به اعصاب از آن استفاده کرد، تست هدایت عصبی یا NCV است. در این آزمایش اعصاب با استفاده از انرژی الکتریکی تحریک شده و سرعت انتقال این انرژی با دستگاه اندازه گیری می‌شود. برای این تست معمولا از الکترودهای چسبی استفاده شده و از سوزن استفاده نمی‌شود.
با در نظر گرفتن آزمایشات بالا و همچنین معاینه فیزیکی بیمار مشخص خواهد شد که آسیب به عصب تا چه مقداری است و سپس نسبت به ترمیم عصب اقدام خواهد شد.
راه های ترمیم عصب دست
پس از اینکه شدت آسیب به عصب دست مشخص شد، پزشک می‌تواند از روش‌های مختلفی نسبت به درمان عصب استفاده کند.
در صورتی که عصب قطع نشده باشد، به عصب فرصت داده شده تا خود را ترمیم کند. این ترمیم بسته به شدت آسیب می‌تواند بین ۱ ماه تا چند سال زمان ببرد. در صورتی که فقط بخشی از عصب آسیب دیده باشد، عصب می‌تواند خود را در طول زمان ترمیم کند. میزان رشد عصب در هر روز تقریبا ۱ میلیمتر است.
اگر یک بیماری دیگر باعث ایجاد آسیب به عصب دست شده باشد، در ابتدا باید نسبت به درمان آن بیماری اقدام کرد. در این مواقع اگر بیمار احساس آزردگی یا درد داشته باشد، می‌توان از داروهای ضد درد و مسکن استفاده کرد.
همچنین ورزش و فیزیوتراپی می‌تواند به عنوان یک روش درمانی مکمل برای ترمیم اعصاب دست پیشنهاد شود.
عمل ترمیم عصب دست
اگر آسیبی که به عصب دست وارد شده است باعث پاره شدن عصب شده باشد و یا عصب دچار آسیب شدیدی شده باشد، جراحی عصب دست به عنوان یک گزینه درمانی در نظر گرفته می‌شود.
در صورتی که عصب دست دچار پارگی شده باشد، اعصاب آسیب دیده به یکدیگر بخیه زده شده و به این روش جراحی، ترمیم عصب استاندارد گفته می‌شود. در این روش بعد از ترمیم عصب و اتصال آن‌ها به یکدیگر، مدت زمانی طول می‌کشد تا بیمار به شرایط عادی زندگی برگردد و تمامی حرکات و احساسات دست وی عادی شود.
پیوند اعصاب دست روش دیگری است که در صورتی از آن استفاده می‌شود که قسمتی از رشته عصب دچار له شدگی یا آسیبی برگشت ناپذیر شده باشد. در این حالت پزشک اعصاب را از جای دیگری از بدن برداشته و به عصب دست پیوند می‌زند. این شیوه درمانی نیز یکی از راه‌های درمان عصب دست است.
عمل جراحی ترمیم عصب دست می‌تواند تحت بی حسی یا بی هوشی عمومی انجام شود. در صورتی که جراحی نیاز به بیهوشی داشته باشد، عمل در یک بیمارستان فوق تخصص دست باید انجام شود.
فیلم جراحی عصب دست
بیماری که در فیلم مشاهده می‌کنید چند روز قبل از عمل با بریدگی انگشت مواجه شده که در این بریدگی یکی از اعصاب انگشت وی دچار بریدگی شده و احساس لمس و درد در انگشت آسیب دیده از بین رفته است. همانطور که مشاهده می‌کنید عصب به طور کامل پاره شده و باید دو سمت عصب به یکدیگر بخیه زده شود. بعد از بخیه زدن عصب، مدت زمانی طول خواهد کشید که عصب بتواند به کارایی قبلی خود برگردد.
ترمیم عصب دست بعد از جراحی
بعد از جراحی ترمیمی عصب دست، دست شما با یک اسپلیینت یا آتل کنترل شده و به آن استراحت داده می‌شود. ممکن است پس از جراحی احساس گزگز، بی حسی و مشکلات حرکتی در انگشتان دست خود داشته باشید که در بازه زمانی چند ماه پس از عمل این مشکلات برطرف خواهد شد.
بعد از باز کردن دست و با دستور پزشک برای شما جلسات فیزیوتراپی تجویز خواهد شد تا بتوانید حرکات دست خود را به حالت عادی برگردانده و بتوانید از تمامی حرکات دست خود به صورت کامل استفاده کنید.
برای ترمیم عصب دست می‌توانید یک رژیم غذایی سالم را نیز دنبال کنید که در مطلب برای ترمیم عصب دست چی بخوریم؟ به صورت کامل در این مورد صحبت کردیم.
در مورد مراقبت های بعد از عمل جراحی عصب دست نیز در مطلب دیگری به صورت کامل توضیح دادیم که پیشنهاد می‌کنیم این مطلب را نیز با دقت بخوانید.
منبع: physio.co.uk
سوالات متداول
آیا بعد از عمل ترمیم عصب دست، بلافاصله بیماری درمان می‌گردد؟
خیر. عمل ترمیم عصب دست نیازمند زمان است و بسته به مقدار آسیب، چند ماه تا چند سال زمان نیاز است تا درمان کامل رخ دهد.
هزینه پیوند عصب دست چقدر است؟
برای تخمین مقدار هزینه باید توجه داشت که هزینه انجام این عمل بسته به مقدار آسیب، پزشک معالج، بیمارستان و بیمه شما متغیر خواهد بود. در زمان معاینه در صورتی که نیاز به پیوند عصب وجود داشته باشد، مقدار هزینه به شما اعلام خواهد شد.
بهترین زمان برای ترمیم عصب دست چه زمانی است؟
بهترین نتیجه درمان جراحی ترمیمی عصب دست تا ۱۰ روز پس از آسیب اتفاق می‌افتد. در بازه زمانی ۳ الی ۶ ماه نیز می‌توان نتایج خوبی را کسب کرد. ولی اگر ۱ سال از آسیب به اعصاب دست گذشته باشد، امکان ترمیم وجود ندارد و شانس موفقیت بسیار کم خواهد بود.
آیا عصب دست ترمیم می‌شود؟
به صورت کلی امکان ترمیم عصب دست وجود دارد. ولی نوع درمان و جراحی یا غیر جراحی بودن آن بستگی به میزان آسیب دارد.
عمل عصب دست چقدر طول می‌کشد؟
عمل عصب دست بین ۱ الی ۳ ساعت زمان خواهد برد. مقداری از این زمان مربوط به آمادگی‌های قبل از عمل و ریکاوری است.
بریدن رگ عصب دست به چه معنی است؟
توجه کنید که رگ یک بافت بدون حس است که از آن خون عبور می‌کند. از آنجایی که عصب دست نیز مانند یک رشته رگ مانند در بافت قرار دارد، به صورت عامیانه به آن رگ گفته می‌شود.
مدت زمان ترمیم عصب دست چقدر است؟
مدت زمان ترمیم عصب دست بعد از عمل جراحی بین ۱ ماه الی ۱۲ ماه زمان خواهد برد. در صورتی که آسیب شدید باشد، این زمان ممکن است متفاوت باشد که از سمت پزشک به شما اعلام خواهد شد.
ترمیم عصب حسی دست به چه صورت است؟
بعد از اینکه میزان آسیب به عصب حسی مشخص شد، پزشک می‌تواند از روش‌های جراحی و غیر جراحی برای درمان آن اقدام کند.
جراحی های ترمیمی عصب دست توسط چه پزشکی باید صورت بگیرد؟
عمل جراحی عصب دست باید توسط دکتر فوق تخصص جراحی عصب دست و اعصاب محیطی انجام می‌شود.
