آرتروز دست، یکی از انواع آرتریت مفاصل بدن انسان است که در آن استخوان‌های موجود در مفاصل با یکدیگر برخورد کرده و باعث تخریب یکدیگر می‌شوند. در این بیماری، غضروفی که بین دو مفصل وجود دارد به دلایل مختلفی از بین رفته و باعث ایجاد ساییدگی بین دو استخوان خواهد شد که درد و محدودیت حرکتی‌ای را برای بیمار به وجود خواهد آورد.
آرتروز دست یکی از بیماری‌های پیشرونده در بدن انسان است که درمان مشخیص ندارد ولی با انجام کارهای مختلف می‌توان روند پیشرفت آن را کند کرد یا درد حاصل از این بیماری را کاهش داد.
در این مطلب به صورت صفر تا صد در مورد این بیماری صحبت کردیم و راه‌های درمان آن را شما مطرح خواهیم کرد.
آرتروز دست چیست؟
آرتروز دست یا آرتریت دست، نوعی بیماری است که بافت مفاصل را هدف قرار می‌دهد. مفصل، محل برخورد دو استخوان است. آرتریت می‌تواند به پوشش مفصل یا غضروف، پوشش صاف انتهای استخوان‌ها، آسیب وارد کند. در نهایت غضروف تخریب شده و انتهای استخوان‌ها به یکدیگر ساییده می‌شوند. این امر باعث درد شدیدی در قسمت مفاصل می‌شود. ناحیه دست و به‌ویژه انگشتان، به دلیل وجود مفاصل بسیار زیاد، یک محل رایج برای بروز آرتروز انگشت دست است.
دست از دو استخوان ساعد، رادیوس (زند زبرین) و اولنا (زند زیرین)، و تعداد زیادی استخوان کوچک‌تر در مچ دست و انگشتان تشکیل شده است. استخوان رادیوس در قسمت جلویی ساعد قرار دارد و به حرکت دست به جلو و عقب کمک می‌کند. استخوان اولنا در قسمت پشتی ساعد قرار دارد و به خم‌شدن دست به سمت داخل کمک می‌کند. استخوان‌های انگشتان نیز در مفاصل کوچکی به هم متصل می‌شوند که انگشتان را قادر می‌سازد تا در جهت‌های مختلف حرکت کنند.
دو استخوان رادیوس و اولنا به ۸ استخوان کوچک در مچ دست ما می‌رسند که به آنها کارپال گفته می‌شود. در ادامه کارپال‌ها به استخوان‌های کف دست به نام متاکارپال رسیده و در نهایت انگشتان ما به این متاکارپال‌ها با استفاده از رباط‌ها متصل شده‌اند. در تصویر بالا ساختار آناتومی دست و انگشتان دست به صورت کامل مشخص شده است.
آرتروز دست باعث درد و تورم، سفتی و تغییر شکل می‌شود. با پیشرفت بیماری افراد نمی‌توانند به‌خوبی گذشته از دستان خود برای انجام کارهای روزمره استفاده کنید.
آرتروز دست می‌تواند هم در انگشتان و هم در مچ دست اتفاق بیافتد. از آنجایی که ۸ استخوان مچ دست فقط و فقط با رباط‌ها ( لیگامان‌ها ) به یکدیگر متصل شده‌اند، در صورت آسیب دیدن رباط مستعد به وجود آمدن بیماری آرتروز مچ دست هستند.
در ادامه با علل و علائم آرتروز انگشت دست آشنا می‌شویم.
علل ایجاد آرتروز دست
هیچ علت واحدی برای همه انواع آرتریت وجود ندارد. علت یا علل آن، بسته به نوع یا شکل آرتریت متفاوت است. علل احتمالی آرتروز دست ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- آسیبی که می‌تواند منجر به آرتریت دژنراتیو شود.
- متابولیسم غیرطبیعی که می‌تواند باعث نقرس و بیماری رسوب کلسیم پیروفسفات (CPPD) بشود.
- علل ژنتیکی که می‌تواند منجر به ایجاد آرتروز بشود.
- عفونت‌هایی مانند بیماری لایم که می‌تواند علائم آرتریت را ایجاد کند.
- اختلال عملکرد سیستم ایمنی و بیماری‌های خودایمنی، مانند نوعی که باعث RA و لوپوس می‌شود.
- سن بالای ۴۵ سال در مردان در ابتلا به آرتروز دیده شده است.
- زنان بیشتر از مردان به آرتروز دست مبتلا می‌شوند.
بیشتر انواع آرتریت با ترکیبی از عوامل همراه هستند. بااین‌حال، برخی از آنها هیچ دلیل آشکاری ندارند.
انواع آرتروز دست
انواع مختلفی از آرتروز دست وجود دارد که در ادامه آنها را معرفی می‌کنیم.
استئوآرتریت
استئوآرتریت که با عنوان آرتریت دژنراتیو نیز شناخته می‌شود، شایع‌ترین نوع آرتروز دست است. این نوع از بیماری باعث می‌شود غضروف (پوشش صاف و ضربه‌گیر در انتهای استخوان‌ها) از بین برود و فرسوده شود. در نتیجه‌ی این امر، انتهای بدون پوشش استخوان‌ها به هم ساییده شده که به‌مرورزمان باعث درد، سفتی و ناتوانی در حرکت انگشتان می‌شود.
آرتریت پس از سانحه نیز توی استئوآرتریت است که در آن ممکن است به دلیل شکستگی‌های قبلی تشخیص داده نشده یا به درستی درمان نشده، فرد دچار آرتروز شود. مثلا برخی از شکستگی انگشتان دست اگر به درستی درمان نشوند، ممکن است به استئوآرتریت دچار شوند.
آرتریت روماتوئید
آرتریت روماتوئید یک بیماری التهابی مزمن (طولانی‌مدت و مداوم) است که باعث تورم پوشش مفصلی می‌شود و درد، سفتی و از دست دادن عملکرد مفصل را به همراه دارد. آرتریت روماتوئید نوعی آرتروز دست و یک بیماری خود ایمنی است (به این معنی که سیستم ایمنی بدن به بافت سالم خود حمله می‌کند).
آرتریت پسوریاتیک
آرتریت پسوریاتیک نوعی آرتریت است که پوست و مفاصل را تحت تأثیر قرار می‌دهد. در این نوع از آرتروز دست، انگشتان متورم می‌شوند. همچنین درد مفاصل و سفتی صبحگاهی را احساس خواهید کرد. در بسیاری از موارد، مشابه آرتریت روماتوئید است. با این تفاوت که ممکن است فقط چندین انگشت را درگیر کند.
علائم آرتروز دست چیست؟
پزشک از روی علائم مختلفی می‌تواند به آرتروز دست پی ببرد. شایع‌ترین علائم و نشانه‌های آرتریت، در مفاصل بروز پیدا می‌کند. بسته به نوع آرتریت، علائم و نشانه‌ها ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- درد در قسمت مفاصل
- سفتی یا سختی مفاصل
- تورم مفاصل
- سرخی مفاصل
- کاهش دامنه حرکتی مفاصل
- التهاب در داخل و اطراف مفاصل
- پوست قرمز روی مفصل آسیب‌دیده
- ضعف و تحلیل عضلانی
تشخیص آرتروز به چه صورت است؟
پزشک متخصص معمولاً آرتریت یا آرتروز دست را با معاینه‌ی فیزیکی تشخیص می‌دهد؛ به این صورت که ابتدا مفاصل آسیب‌دیده را بررسی می‌کنند و در مورد علائم می‌پرسد. در شرایط زیر حتماً به پزشک خود اطلاع بدهید:
- هنگامی که برای اولین‌بار متوجه علائمی مانند درد و سفتی در مفاصل شدید؛
- اگر فعالیت به خصوصی وضعیت آنها را بدتر کرد.
علاوه بر این پزشک متخصص احتمالاً دامنه حرکت مفصل را نیز بررسی می‌کند (بررسی اینکه تا چه حد می‌توانید یک مفصل را حرکت دهید).
استفاده از عکس اشعه ایکس ( رادیولوژی ) و همچنین MRI می‌تواند به تشخیص دقیق‌تر پزشک کمک کند.
درمان آرتروز دست
امروزه درمان‌های بسیاری به غیر از جراحی برای آرتروز دست وجود دارد. در این بخش به معرفی برخی از این درمان‌ها می‌پردازیم.
درمان دارویی
استفاده از داروها برای درمان آرتریت، به نوع آرتریت بستگی دارد. داروهای رایج مورد استفاده عبارت‌اند از:
- مسکن‌ها: درد را کاهش می‌دهند؛ بااین‌حال، هیچ تأثیری بر التهاب ندارند. از معروف‌ترین مسکن‌ها می‌توان به استامینوفن اشاره کرد.
- داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی (NSAIDs): این داروها هم درد و هم التهاب را کاهش می‌دهند. از معروف‌ترین NSAIDها می‌توان به ایبوپروفن اشاره کرد.
- داروهای ضد روماتیسمی اصلاح‌کننده بیماری (DMARDs): این داروها برای درمان آرتریت روماتوئید (RA) استفاده می‌شوند. DMARDها سیستم ایمنی را از حمله به مفاصل بازمی‌دارند. از معروف‌ترین آنها می‌توان به متوترکسات (Trexall) و هیدروکسی کلروکین (Plaquenil) اشاره کرد.
- داروهای بیولوژیک: این داروها، داروهای مهندسی ژنتیکی هستند که مولکول‌های پروتئینی مختلفی را که در پاسخ ایمنی نقش دارند، هدف قرار می‌دهند. از معروف‌ترین آنها می‌توان به اتانرسپت (Enbrel) و اینفلیکسیماب (Remicade) اشاره کرد.
- کورتیکواستروئیدها: پردنیزون و کورتیزون التهاب را کاهش می‌دهند و سیستم ایمنی را سرکوب می‌کنند.
درمان‌های طبیعی
یک رژیم غذایی سالم و متعادل، همراه با ورزش مناسب و پرهیز از سیگارکشیدن و نوشیدن الکل زیاد می‌تواند به افراد مبتلا به آرتریت کمک کند تا سلامت کلی خود را حفظ کنند و شدت علائم را کاهش دهند.
رژیم غذایی
خوردن برخی از انواع غذا ممکن است به کاهش التهاب کمک کند. غذاهای زیر که در رژیم غذایی مدیترانه‌ای یافت می‌شوند، می‌توانند بسیاری از مواد مغذی را فراهم کنند که برای سلامت مفاصل مفید هستند و می‌توانند به تسکین التهاب مفاصل و درمان آرتروز دست کمک کنند.
- ماهی
- آجیل و دانه‌ها
- میوه‌ها و سبزی‌ها
- لوبیا
- روغن‌زیتون
- غلات کامل
فیزیوتراپی و ورزش
پزشکان غالباً یک دوره فیزیوتراپی را برای کمک به بیماران مبتلا به آرتروز بر غلبه بر برخی از چالش‌ها و کاهش محدودیت‌های تحرک توصیه می‌کنند. در بخش‌های بعدی این مقاله، به معرفی برخی از تمرینات ورزشی مؤثر در بهبود آرتروز دست می‌پردازیم. همراه باشید.
توجه کنید که هدف از فیزیوتراپی افزایش قدرت در عضلات اطراف ناحیه دچار آرتروز است تا فشار را بر روی مفاصل کم کرده و به تبع آن پیشرفت بیماری آرتروز کاهش پیدا کند.
داروهای گیاهی
تعدادی از درمان‌های طبیعی برای انواع مختلف آرتریت پیشنهاد شده است. تحقیقات نشان داده است که برخی از مکمل‌های گیاهی ممکن است بتوانند مقداری درد و التهاب را تسکین دهد یا به کاهش نیاز به مصرف داروهای ضددرد کمک کنند. بااین‌وجود، قبل از مصرف هرگونه داروی گیاهی، بهتر است با پزشک متخصص مشورت کنید.
جراحی آرتروز دست و انگشتان
درصورتی‌که آرتریت آسیب جدی به مفاصل وارد کند، ممکن است فرد نیاز به جراحی داشته باشد. جراحی آرتروز دست می‌تواند به تعمیر یا جایگزینی مفصل آسیب‌دیده، کاهش درد و بهبود عملکرد مفصل کمک کند. برخی از مزایای جراحی آرتروز دست عبارت‌اند از:
- کاهش درد مفاصل
- بهبود عملکرد مفاصل
- جلوگیری از آسیب بیشتر مفاصل
- کمک به فرد برای کاهش استفاده از داروهای ضدالتهابی
- بهبود تحرک
- بهبود عملکرد روزانه
- بهبود کیفیت زندگی
- به تعویق‌انداختن نیاز به جراحی‌های فشرده‌تر، مانند تعویض مفصل
در ادامه انواع روش‌های جراحی در درمان آرتروز دست را توضیح می‌دهید.
فیوژن مفصل
فیوژن مفاصل یک روش جراحی است که دو استخوان را به هم می‌پیوندد تا یک استخوان واحد تشکیل بشود. این روش می‌تواند آرتروز دست که بر مفاصل کوچک انگشتان تأثیر می‌گذارد را درمان کند. نام دیگر این روش آرترودز است. همانطور که در عکس بالا مشاهده می‌کنیم، با استفاده از یک پیچ یا قطعه پلاتینی فاصله بین دو مفصل دچار آرتریت شده فیکس شده و دیگر استخوان‌ها نمی‌توانند به یکدیگر خود را بسایند. به این روش جراحی دست با پین هم گفته می‌شود.
تعویض مفصل
جایگزینی مفصل که به آن آرتروپلاستی نیز گفته می‌شود، برای مفاصل بزرگ‌تر دست، مانند بند انگشتان، بهترین است. در طی این روش، جراح یک مفصل آسیب‌دیده را با یک مفصل مصنوعی که از اجزای پلاستیکی ساخته شده است، جایگزین می‌کند.
آرتروپلاستی شست دست، یکی از انواع درمان‌های جراحی تعویض مفصل است.
آزادسازی تونل کارپال
آزادسازی تونل کارپال یک روش جراحی برای درمان سندرم تونل کارپ (CTS) است. سندرم تونل کارپال، اگرچه به طور مستقیم توسط آرتریت ایجاد نمی‌شود، اما در افراد مبتلا به آرتریت روماتوئید شایع است. این سندرم زمانی اتفاق می‌افتد که التهاب مچ دست به عصب مدیان فشار وارد کند.
تراپزیکتومی
اگر مفاصل شست در اثر آرتریت یا جراحت به‌شدت آسیب‌دیده باشند، پزشک ممکن است به‌منظور درمان آرتروز دست بازسازی رباط و تداخل تاندون (LRTI) را توصیه کند. آرتروز انگشت شست دست معمولا با روش تراپزیکتومی درمان می‌شود.
آرتروپلاستی کامل مفصل
در صورت موفقیت‌آمیز نبودن سایر روش‌های درمانی، پزشک ممکن است آرتروپلاستی کامل مفصل را پیشنهاد دهد. این روش تمام یا بخشی از مفصل آسیب‌دیده را با پیوندزدن یکی از تاندون‌ها یا یک فلز، برداشته و جایگزین می‌کند.
درمان خانگی آرتروز دست
علاوه بر جراحی و درمان‌های دیگری که در بخش‌های پیشین معرفی شد، تعدادی درمان خانگی آرتروز انگشت دست نیز وجود دارد که در بهبود بیماری مؤثرند. این درمان‌ها شامل تمرینات و ورزش‌هایی برای قدرت‌بخشیدن به مفاصل و عضلات دست است. در ادامه به طور خلاصه تعدادی از این ورزش‌ها را معرفی می‌کنیم:
- تمرین خم‌کردن بند انگشتان: در این تمرین ابتدا انگشتان را به‌صورت صاف نگه داشته و سپس آنها را به شکل پیوسته خم و راست می‌کنیم.
- تمرین کشش مشت دست: در این تمرین دست را به شکل پیوسته مشت می‌کنیم و سپس آن را به حالت اولیه برمی‌گردانیم.
- تمرین تثبیت انگشت شست: در این تمرین، انگشتان را به حالت گرفتن یک جسم کروی درآورده و سپس به حالت اولیه برمی‌گردانیم.
- تمرین لمس نوک انگشتان: در این تمرین با استفاده از نوک انگشت شست، نوک سایر انگشتان را یک‌به‌یک لمس می‌کنیم.
- حرکت انگشتان: کف دست را بر روی یک سطح صاف گذاشته و انگشتان را به شکل جداجدا به چپ و راست حرکت می‌دهید.
سوالات متداول
۱- برای آرتروز دست چه چیزی خوب است؟
آرتروز دست بسته به مرحله و شدتی که دارد، می‌تواند به روش‌های مختلفی درمان شود. شما می‌توانید با خوردن انواع مواد مغذی، ورزش‌های خانگی و فیزیوتراپی، جلوی پیشرفت این بیماری را گرفته ولی بیماری از نوع خود پیش رونده است و نیازمند مداخله پزشکی خواهد بود.
۲- درمان آتروز انگشتان دست با ورزش ممکن است؟
ورزش‌های زیادی برای درمان آرتروز انگشت دست وجود دارد که شما می‌توانید با انجام دادن آنها نسبت به کاهش درد و علائم آرتروز اقدام کنید. بعضی از این ورزش‌ها را در بالای همین صفحه به شما توضیح داده‌ایم.
۳- آرتروز دست چه علائمی دارد؟
درد در مفصل، تورم مفاصل، سختی حرکت دادن دست و … از جمله علائم این بیماری محسوب می‌شوند.
منابع: mayoclinic
