آرتروز مچ دست یکی از انواع آرتروز دست محسوب می‌شود که مفصل مچ دست را درگیر می‌کند. آرتروز مچ دست می‌تواند هم به تنهایی و هم در کنار آرتروز شست دست به وجود آمده و باعث درگیر شدن بیمار با علائمی همچون درد، کاهش دامنه حرکتی و تخریب استخوان‌های دست شود.
در این مطلب به طور کامل در مورد آرتروز مچ دست که با نام پزشکی آرتریت مچ دست شناخته می‌شود صحبت خواهیم کرد و می‌خواهیم ببینیم که این بیماری چگونه تشخیص داده شده و درمان خواهد شد.
آرتروز مچ دست چیست؟
مفصل، مچ دست مفصلی بین دست و ساعد است که امکان انجام حرکتی‌های متنوعی را برای دست فراهم می‌کند. این مفصل از هشت استخوان مجزا تشکیل شده است که توسط رباط‌های قوی به هم متصل شده‌اند. مشابه انواع دیگر آرتریت، مثلاً در مفاصل زانو و ران و انگشت شست، مچ دست نیز امکان درگیر شدن با بیماری آرتریت را دارد.
مچ دست انسان از ۱۰ استخوان تشکیل شده است که به شکلی منظم در کنار یکدیگر قرار می‌گیرند. ۲ استخوان رادیوس (زند زبرین) و اولنا (زند زیرین) در ناحیه‌ای که به آن کارپوس (خرده دست) گفته می‌شوند به ۸ استخوان کوچک و بزرگ دیگر می‌رسند.
این ۸ استخوان که شبیه به تکه سنگ‌های کوچک و بزرگ هستند یک قوس را تشکیل می‌دهند به که سمت کف دست است. شکستگی یا ترک خوردگی استخوان می‌تواند به یک یا چند استخوان از ۱۰ استخوان گفته شده آسیب وارد کند.
آرتریت مچ دست ممکن است بر روی هر کدام از استخوان‌های مچ دست به وجود بیاید.
بیماری آرتریت در حقیقت ناشی از تخریب تدریجی غضروف است. با از بین رفتن غضروف به دلایل مختلف، تماس سطح استخوان با استخوان باعث ایجاد درد شدیدی در محل فصل می‌شود. آرتروز مچ دست معمولاً پس از ضربه یا واردشدن آسیب به رباط مچ دست (که اغلب در اثر ورزش اتفاق می‌افتد)، یا صرفاً ساییدگی مچ دست و تخریب غضروف در طول زمان اتفاق می‌افتد.
آرتروز مچ دست در نواحی مختلفی می‌تواند اتفاق بیافتد ولی به صورت کلی ما ۳ نوع آرتروز در مچ دست داریم:
- آرتریت در رادیوس و اولنا: این نوع از آرتروز در جایی اتفاق می‌افتد که استخوان رادیوس و اولنا به یکدیگر نزدیک شده و به یکدیگر ساییده می‌شوند.
- استخوان کارپال: این نوع از آرتروز در ناحیه مچ دست و در قسمتی که ۸ استخوان مچ دست قرار دارند، اتفاق می‌افتد.
- کل مچ دست: این نوع از آرتروز در محلی اتفاق می‌افتد که استخوان‌های ساعد دست به استخوان‌های کارپال می‌رسند.
علت آرتروز مچ دست چیست؟
به‌طورکلی، بیشتر موارد آرتروز مچ دست در افراد مسن رخ می‌دهد. با این حال، برخی از جوانان نیز ممکن است به آرتریت مبتلا شوند. علل شایع آرتریت مچ دست در جوانان، سابقه شکستگی یا واردشدن آسیب به رباط است. پارگی رباط مچ دست در صورتی که سریعا درمان نشود، ممکن است باعث ایجاد آرتروز مچ دست شود.
گاهی اوقات، شکستگی می‌تواند به سطح مفصل گسترش یابد و غضروف را ناهموار کند و سایش غضروف را تسریع کند. علاوه بر این، ضربه به رباط‌های مچ دست بر حرکت استخوان‌های مچ دست تأثیر می‌گذارد و منجر به سایش بیشتر غضروف می‌شود. به‌عنوان‌مثال، پارگی رباط اسکافولونیت، می‌تواند منجر به آرتریت اولیه مچ دست شود. پس علت‌های ایجاد این بیماری را می‌توان در موارد زیر خلاصه کرد:
- واردشدن ضربه یا آسیب به مفصل
- شکستگی مچ دست
- تخریب بافت غضروف در طول زمان و بر اثر افزایش سن
- بیماری‌های خودایمنی
علائم آرتروز مچ دست
علائم آرتروز مچ دست می‌تواند در افراد مختلف و در طول زمان متفاوت باشد. احتمالاً به شکل سینوسی در مواقعی درد را احساس می‌کنید و در مواقعی خیر. احساس درد و ناراحتی تا حد زیادی به کاری که انجام می‌دهید بستگی دارد، اما گاهی اوقات ممکن است دلیل واضحی برای درد مفاصل وجود نداشته باشد.
در برخی موارد، ممکن است هیچ علامتی از آرتریت مچ دست نداشته باشید. همان‌طور که گفتیم وجود علائم یا فقدان آن از فردی به فرد دیگر بسته به سلامت عمومی آنها متفاوت است. علائم رایجی که ممکن است نشان‌دهنده‌ی آرتروز مچ دست یا آرتریت باشند شامل موارد زیر می‌شود:
- درد مفاصل: درد آرتریت معمولاً به شکل ناگهانی ایجاد می‌شود، اما به‌احتمال زیاد در طی یک دوره زمانی مشخص، شدت در آن افزایش پیدا می‌کند. ممکن است متوجه شوید دردی که احساس می‌کنید، در صبح یا بعد از مدتی عدم فعالیت بدتر می‌شود.
- التهاب مفاصل: تورم مفاصل پس از یک دوره عدم تحرک، مانند زمانی که صبح از خواب بیدار می‌شوید، آشکارتر است. پوست اطراف مفصل آسیب دیده و ممکن است قرمز به نظر برسد و گرم باشد.
- ضعف و مشکل در گرفتن اشیا: آرتروز مچ دست، منجر به ناتوانی در انجام کارهای روزمره مانند باز کردن در شیشه‌ها یا چرخاندن دستگیره درها یا حتی گرفتن اشیا می‌شود.
- کاهش دامنه حرکتی در مفصل آسیب‌دیده: آرتریت می‌تواند باعث ایجاد دامنه حرکتی محدودی در مفصل آسیب‌دیده شود و این اختلال در دامنه حرکتی مفصل نیز باعث قفل‌شدن یا چسبیدن آن در حین حرکت می‌شود. احتمالاً هنگام حرکت احساس ساییدگی ایجاد می‌کند.
یکی از علائم اصلی آرتروز مچ دست، درد مچ دست است.
در نهایت این موضوع را از یاد نبرید که علائم این بیماری بسته به نوع آرتریت و بیماری روماتیسمی و با توجه به پاسخ بدن شما به بیماری، متفاوت خواهد بود. لازم است در اولین فرصت پس از تجربه چنین علائمی، با پزشک متخصص مشورت کنید.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنیم؟
در صورتی که یکی از سه شرایط زیر را تجربه کردید، باید برای طی روند درمانی خود به پزشک فوق تخصص ارتوپدی مراجعه نمایید:
- عدم توانایی کنترل انگشتان و مچ دست
- درد یا محدودیت حرکتی که به شما اجازه انجام کارهای روزانه را ندهد
- تورم یا قرمز شدن مچ دست که به صورت غیر طبیعی باشد
آرتروز مچ دست چگونه تشخیص داده می‌شود؟
در اغلب موارد، پزشک متخصص آرتروز مچ دست را بدون نیاز به آزمایش و از روی علائم و به‌وسیله‌ی یک معاینه فیزیکی ساده تشخیص می‌دهد. اگرچه اشعه ایکس ( عکس رادیولوژی ) تغییراتی را در شکل یا ساختار مفصل نشان می‌دهد و می‌تواند به تشخیص آرتریت مچ دست کمک کند، اما اغلب ضرورتی برای انجام آن وجود ندارد. اگر پزشک متخصص در خصوص منشأ بیماری و نوع آرتریت شک داشته باشد، آن گاه انجام آزمایش خون گاهی مفید خواهد بود.
مثلاً گاهی اوقات نقرس نیز می‌تواند مفاصل دست‌ها را تحت‌تأثیر قرار دهد و علائم آن نیز بسیار شبیه آرتروز است. اگر پزشک به نقرس شک داشته باشد، باید سطح اورات را از طریق آزمایش خون بررسی کند. اورات یک ماده زائد است که معمولاً از طریق کلیه‌ها از بدن خارج می‌شود. اما اگر تجمع پیدا کند می‌تواند در مفاصل کریستال‌ها و رسوب‌هایی ایجاد کند که منجر به درد و تورم شدید می‌شوند.
آرتریت پسوریاتیک ( (Psoriatic arthritisنیز می‌تواند دست‌ها را درگیر کند و ممکن است علائمی شبیه به آرتروز داشته باشد. هیچ آزمایش خونی برای آرتریت پسوریاتیک وجود ندارد، اما این نوع آرتریت با بیماری پوستی پسوریازیس مرتبط است؛ بنابراین ممکن است پزشک از شما این سؤال را بپرسد که آیا شما یا یکی از اعضای خانواده‌تان سابقه مشکلات پوستی دارید یا خیر.
درمان آرتروز مچ دست
خوشبختانه رویکردهای متنوعی برای درمان آرتروز مچ دست وجود دارد. درمان آرتریت مچ دست معمولاً به نوع آرتریت و شدت آن بستگی دارد. پزشک متخصص، پس از معاینه‌ی دقیق، مؤثرترین طرح درمانی را برای کاهش درد و بهبود کیفیت زندگی توصیه می‌کند. معمولاً برای درمان آرتروز مچ دست، پزشک ابتدا گزینه‌های درمانی غیرجراحی را امتحان می‌کند؛ از میان این موارد غیرجراحی و درمان‌های خانگی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد.
- تغییر فعالیت یا بی‌حرکتی مچ دست
- بستن آتل و بریس
- تزریق کورتیکواستروئید به مچ دست
- تجویز داروهای ضددرد یا ضدالتهاب غیراستروئیدی
- فیزیوتراپی و ورزش‌های خانگی
اگر این گزینه‌های درمانی مؤثر نبودند یا درد شدیدتر شد یا آرتروز مچ دست پیشرفت کرد، آن گاه ممکن است پزشک متخصص، جراحی را توصیه کند. در ادامه این مقاله به معرفی روش‌های درمانی خانگی و همچنین جراحی مچ دست به‌عنوان رویکردهای درمان آرتروز مچ دست خواهیم پرداخت.
درمان خانگی آرتروز مچ دست
درمان خانگی آرتروز مچ دست ترکیبی از روش‌های مختلف است که می‌تواند بدون تجویز پزشک و یا تحت نظر پزشک انجام شود. توجه داشته باشید که بیماری آرتروز، جز دسته بیماری‌ها و آسیب‌هایی نیستند که بتوان بدون مداخله پزشکی نسبت به درمان آن اقدام کرد. پس بهتر است از ابتدای درمان تحت نظر یک پزشک فوق تخصص دست، درمان خود را آغاز کنید.
به شما پیشنهاد می‌کنیم در صورتی که به این بیماری مبتلا هستید، اقدامات زیر را در منزل انجام دهید:
- محافظت از مچ دست: از انجام کارهایی که باعث افزایش فشار به مچ دست شما می‌شود، جدا خودداری کنید. استراحت کردن را در برنامه روزمره کاری خود قرار دهید مخصوصا اگر کار شما فشار نسبتا زیادی را به مچ دستتان می‌آورد.
- تغییر ارگونومی میز کار: اگر با کامپیوتر کار می‌کنید یا مدت زمان زیادی را باید پشت میز نشسته و با دستان خود کار کنید، سعی کنید که موقعیت دست خود را در شرایطی قرار دهید که کمترین فشار به مچ دست شما وارد شود.
- استفاده از کمپرس سرد و گرم: از کمپرس سرد یا گرم برای کاهش التهاب و تورم دستان خود استفاده کنید. یخ را مستقیما بر روی مچ دست نگذارید و یک حوله یا پارچه را بین یخ و دست خود قرار دهید.
- رژیم غذایی: سعی کنید که یک رژیم غذایی متعادل سرشار از پروتئین و خالی از غذاهای فرآوری شده را داشته باشید.
- پرهیز از کشیدن سیگار: سیگار و استعمال هرگونه دخانیات می‌تواند استخوان‌های شما را تحت تاثیر خود قرار دهد. پوکی استخوان یکی از عوارض کشیدن سیگار است.
علاوه بر موارد بالا به شما پیشنهاد می‌کنیم که ورزش‌های زیر را به صورت روزانه انجام دهید.
۱- انگشت‌های خود را به سمت پشت دست خم کنید. این کار را برای هر ۵ انگشت خود انجام دهید.
۲- دستان خود را مشت کرده و سپس باز کنید.
۳- کف دست خود را گرفته و به سمت عقب بکشید.
۴- پشت دست خود را گرفته و به سمت پایین بکشید.
۵- دست خود را به سمت مایل حرکت دهید. این کار را برای هر دو سمت انجام دهید.
جراحی آرتروز مچ دست
اگر درد آرتروز مچ دست به حدی باشد که شما نتوانید کارهای روزمره خود را به راحتی انجام دهید یا زندگی شما تحت تاثیر این بیماری قرار بگیرد، بعد از طی کردن دوره درمانی غیر جراحی ممکن است که پزشک فوق تخصص دست به شما جراحی را پیشنهاد کند. جراحی مچ دست یکی از روش‌های درمان آرتروز مچ دست در حالت‌های شدید است.
۴ روش مختلف برای جراحی آرتروز مچ دست وجود دارد که به شرح ذیل هستند:
- جراحی کارپکتومی: در این روش جراحی تعدادی از استخوان‌های مچ دست ( ۸ استخوان کوچک مچ دست ) از محل خود خارج شده تا به استخوان‌های دیگر فضای کافی برای حرکت را بدهیم. با این کار از ساییده شدن استخوان‌ها به یکدیگر جلوگیری خواهیم کرد.
- جراحی اعصاب: در این عمل جراحی اعصاب موجود در مفصل مچ دست قطع شده تا درد بیمار کاهش پیدا کند.
- جراحی فیوژن: در این عمل جراحی چند استخوان کارپال مچ دست به یکدیگر متصل شده و حرکت آنها محدود خواهد شد و به تبع آن درد بیمار کاهش پیدا خواهد کرد.
- تعویض مفصل مچ دست: در این عمل جراحی استخوان‌های مچ دست با انواع مفصل‌های مصنوعی جا به جا شده و استخوان‌های تخریب شده از مچ دست خارج خواهند شد. تعویض مفصل مچ دست در حالت‌های شدید آرتروز انجام می‌شود.
منبع: clevelandclinic.org و orthoinfo
