آرتروز شانه یکی از بیماری‌هایی است که بر اثر تخریب غضروف در بین مفاصل استخوان شانه به وجود می‌آید. این بیماری می‌تواند خفیف یا پیشرفته باشد. روش درمان آرتروز شانه ارتباط مستقیمی با شدت بیماری دارد و می‌تواند از کارهای غیر جراحی مانند دارودرمانی یا فیزیوتراپی تا جراحی تعویض مفصل شانه برای درمان بیماری استفاده کرد.
آرتروز مفصل شانه یا در واقع آرتریت شانه یکی از بیماری‌های مفصل شانه است که درمان آن باید تحت نظر یک پزشک فوق تخصص دست و شانه انجام شود.
در این مطلب می‌خواهیم ببینیم که آرتروز چیست، چه گونه به وجود می‌آید و روش درمان آن به چه شکلی است. پس با ما همراه باشید.
آناتومی مفصل شانه
برای اینکه بتوانیم دقیق‌تر با آرتروز شانه یا در واقع آرتریت شانه آشنا شویم، بهتر است نگاه دقیقی به مفصل شانه و استخوان‌های تشکیل دهنده آن بیاندازیم. مفصل شانه از سه استخوان تشکیل شده است:
- استخوان بازو (Humerus) که سر این استخوان شبیه به یک گوی است.
- استخوان کتف (Scapula) که روی دنده‌های ۲ الی ۷ را در مرکز بدن می‌پوشاند.
- استخوان ترقوه (Clavicle) که شکلی شبیه به S انگلیسی دارد و جلوی قفسه سینه قرار دارد.
استخوان ترقوه از داخل به قسمت جناق متصل شده و در قسمت خارجی با بخشی از استخوان کتف که به آن آکرومیون گفته می‌شود مفصل آکرومیوکلاویکولار را می‌سازد.
استخوان بازو مستقیما به کتف متصل نشده و سر گوی شکل آن به یک پوشش غضروفی با نام حفره گلنوئید متصل شده و مفصل شانه در واقع ترکیبی از این ۳ استخوان و ۱۷ عضله است که می‌تواند دست را در جای خود نگه دارد.
دلایل ایجاد آرتروز شانه
آرتروز می‌تواند در هر دو دست اتفاق بیافتد. آرتروز شانه چپ یا آرتروز شانه راست می‌تواند به دلایل مختلفی اتفاق بیافتد.
افزایش سن و آرتروز مفصلی
سن بیمار یکی از فاکتورهای مهم در ابتلا به آرتروز شانه یا استئوآرتریت است. تمامی مفاصل بدن می‌توانند با افزایش سن و استفاده بیش از حد از آن‌ها مستعد آرتروز شوند. آرتروز شانه راست نیز از این قضیه مستثنی نیست و با افزایش سن و همچنین کاهش قدرت عضلات پیرامون شانه، فشار بیشتری به استخوان‌های شانه وارد شده و آرتروز اتفاق می‌افتد.
در بین مفاصل غضروف‌هایی مفصلی وجود دارد که حرکت استخوان‌ها در کنار یکدیگر را روان می‌کند. این غضروف‌ها که معمولا ۲ الی ۳ میلیمتر ضخامت دارند، با افزایش استفاده از مفاصل شانه دچار ساییدگی شده و از بین می‌روند. از بین رفتن غضروف‌ها باعث بهم برخورد کردن استخوان‌ها شده و احساس درد را به دنبال دارد. این نوع از آرتروز معمولا بین استخوان ترقوه و استخوان بازو اتفاق می‌افتد.
روماتیسم مفصلی
آرتریت روماتوئید یکی از بیماری‌های خود ایمنی بدن است. به این معنی که سلول‌های سفید به اشتباه به سلول‌های سالم حمله کرده و آن‌ها را نابود کرده و پوشش غضروفی را از بین می‌برند. معمولا روماتیسم هر دو سمت بدن را همزمان درگیر می‌کند. یعنی آرتروز شانه راست و آرتروز شانه چپ همزمان اتفاق می‌افتد.
مفاصل بدن با یک روان کننده طبیعی با نام غشا زلالی پوشش داده شده است و روماتیسم با التهاب در این غشا باعث سفتی در مفصل و احساس درد در بیمار می‌شود. روماتیسم مفصلی در هر در مفصل شانه به یک اندازه شایع است.
آرتروز پس از تروما یا ضربه
در صورتی که حادثه‌ای برای دست شما اتفاق افتاده باشد و استخوان شانه شما آسیب دیده باشد، ممکن است دچار آرتروز پس از سانحه شوید. شکستگی‌ها و در رفتگی شانه در صورت عدم درمان به موقع و درست می‌تواند شما را به آرتروز شانه دچار کند. در واقع برای اصلاح دررفتگی‌های مکرر شانه می‌توان جراحی در رفتگی مکرر شانه را پیشنهاد داد.
آرتوپراتی روتاتور کاف شانه
پارگی تاندون‌های روتاتور کاف شانه به هر دلیلی ایجاد شده باشد، در طولانی مدت باعث آرتروز در شانه خواهد شد. در صورتی که پارگی تاندون‌ها به موقع درمان نشود، عضلات نمی‌توانند سر استخوان بازو را در محل خود یعنی حفره گلنوئید نگه داشته و استخوان سر بازو به سمت بالا حرکت کرده و با استخوان آکرومیون برخورد خواهد کرد. در این حالت سطح هر دو استخوان دچار آسیب شده و آرتروز به وجود خواهد آمد.
در صورتی که پارگی تاندون روتاتور کاف درمان نشده و شاهد آرتریت پیشرفته باشیم، بیمار با درد زیادی روبه‌رو خواهد بود و نمی‌تواند بازو خود را از کنار بدن به سمت بالا بیاورد و عملا بسیاری از کارهای ساده را نمی‌تواند انجام دهد. (مانند شانه کشیدن مو یا مسواک زدن) به همین دلیل پزشکان جراح پیشنهاد می‌دهند تا درمان پارگی تاندون به تعویق نیافتد و عمل تاندون شانه هر چه سریع‌تر انجام شود.
نکروز آواسکولار شانه
یکی از بیماری‌های شانه نکروز آواسکولار شانه است. در این بیماری خونرسانی به سر استخوان بازو انجام نشده و در صورتی که این بیماری به موقع درمان نشود، مفصل شانه به مرور زمان تخریب شده و در مراحل پیش رفته نه تنها سر استخوان بازو خرد خواهد شد بلکه بقیه استخوان‌های شانه نیز تحت تاثیر این بیماری به تدریج تخریب خواهند شد.
از بین رفتن غضروف در مفصل شانه در طولانی مدت به آرتروز شانه چپ یا راست منجر خواهد شد.
چه چیزهایی احتمال آرتروز شانه را افزایش خواهند داد؟
هنوز دلیل دقیق آرتروز شانه مشخص نشده است ولی بر تحقیقات انجام شده مشخص شده است که عوامل زیر می‌تواند شانس ابتلا به آرتروز شانه را افزایش دهد.
- حرکات تکراری شانه با فشار زیاد در بعضی از شغل‌ها یا ورزش‌ها
- استفاده بیش از حد از مفصل شانه
- آسیب‌ها یا تروماها در سانحه یا ورزش
- کشیدگی و پارگی تاندون شانه
- شکستگی شانه
- بیماری‌های مادرزادی مانند عدم تقارن مفصل شانه
- افزایش سن و سن بالای ۵۰ سال
- بیماری‌های زمینه‌ای مانند آرتریت روماتوئید و نقرس
- ژنتیک و سابقه ابتلای خانوادگی
علائم آرتروز شانه
علائم آرتروز دست و شانه ممکن است با تعدادی از بیماری‌ها و آسیب‌های شانه مشابه باشد. همچنین بعضی از بیماری‌هایی که در گردن نیز به وجود می‌آید ممکن است علائمی مشابه با آرتریت شانه را داشته باشند. ساییدگی مفصل شانه معمولا با درد همراه است و درد یکی از علائم مشترک در انواع آرتروز شانه محسوب می‌شود. به صورت کلی می‌تواند علائم زیر را برای آرتروز شانه راست یا چپ در نظر گرفت:
- درد در شانه که با فعالیت بیشتر افزایش پیدا می‌کند.
- محدودیت حرکتی که کارهای معمولی مثل شانه زدن موها یا مسواک کردن دندان را برای شما سخت می‌کند.
- صدای تق تق یا ساییده شدن استخوان که در هنگام حرکت دادن شانه به گوش می‌رسد.
- وجود التهاب و تورم در شانه که همزمان درد در شانه را در پی دارد.
- ضعف عضلات و کم شدن قدرت دست که به دلیل کاهش حرکت دست است.
علاوه بر این موارد باید در نظر داشته باشید که در شرایط مختلف آرتروز شانه، درد به شکل‌های متفاوتی خود را نشان می‌دهد:
- اگر سر استخوان بازو به آرتروز دچار شده باشد، درد بیشتر در ناحیه پشت شانه حس می‌شود و با گرم و سرد شدن هوا نیز کاهش یا افزایش خواهد داشت. معمولا این دسته از بیماران از وجود درد در عمق مفصل شکایت دارند.
- اگر استخوان ترقوه دچار آرتروز شده باشد، بیمار درد را در گردن خود احساس خواهد کرد و ممکن است با بیماری‌های گردن اشتباه گرفته شود.
- اگر هر دوی استخوان‌های بازو و ترقوه دچار آرتروز شده باشد، درد در تمامی بخش‌های شانه حس خواهد شد.
- در صورتی که آرتروز در بدن پیشرفت کند، حتی خوابیدن نیز برای بیمار به سختی انجام خواهد شد. زیرا با کوچک‌ترین حرکتی درد در بدن با شدت نسبتا زیادی احساس می‌شود.
درد آرتروز معمولا در خود مفصل وجود دارد ولی اگر مقدار درد زیاد شود، ممکن است که این درد بین دو کتف را از سمت پشت خود احساس کنیم.
تشخیص آرتروز شانه به چه صورت است؟
آرتروز شانه و بازو توسط یک پزشک فوق تخصص دست و شانه قابل تشخیص است. ابتدا از بیمار خواسته می‌شود که به صورت کامل در مورد مشکل خود توضیح دهد و اگر قبل از شروع درد آسیبی به صورت فیزیکی یا در سانحه‌ای برای وی اتفاق افتاده است، این موضوع از وی پرسیده خواهد شد.
سپس بهترین جراح شانه در تهران از بیمار می‌خواهد که دست خود را به شکل‌های مختلف حرکت داده تا میزان محدودیت حرکتی مشخص شود. سپس پزشک معالج با دقت و دستان بیمار را گرفته و در زوایای مختلف حرکت داده تا دامنه حرکتی غیر فعال بیمار مشخص شود.
در این زمان پزشک با دقت به صدای حرکت کردن شانه نیز دقت کرده و هرگونه ایجاد صدا یا ساییدگی مفصل شانه می‌تواند یکی از علائم مبتلا شدن بیمار به آرتریت شانه قلمداد شود.
عکسبرداری با اشعه ایکس (رادیولوژی) یکی از آزمایش‌هایی است که پزشک معالج از بیمار درخواست می‌کند. در عکس رادیولوژی به وضوح مشخص خواهد شد که آیا فاصله بین استخوان‌ها در حالت طبیعی قرار دارند یا آرتروز شانه به وجود آمده است. میزان از بین رفتن غضروف مفصلی در این عکس کاملا مشخص است. توجه کنید که غضروف با توجه به نرم بودن در عکس رادیولوژی مشخص نیست و یک فضای خالی نشان داده خواهد شد. همچنین در صورت نیاز ممکن است از سی تی اسکن که عکس‌های دقیق‌تری را از مفاصل نشان می‌دهد، استفاده شود.
عکس بالا، عکس رادیولوژی مفصل شانه است که در سمت چپ یک مفصل معمولی و در سمت راست مفصل شانه که دچار بیماری آرتروز شده را نمایش می‌دهد. همانطور که مشاهده می‌کنید در مفصل عادی فضایی بیشتر از ۳ میلیمتر بین استخوان سر بازو و استخوان کتف وجود دارد که در عکس سمت راست که بیمار دچار آرتریت شانه شده است، این فضای خالی وجود ندارد که نشان دهنده تخریب کامل غضروف است. همچنین یک Osteophyte یا خار استخوانی نیز در استخوان بازو وجود دارد که در عکس با فلش نشان داده شده است.
همچنین اگر شک به پارگی تاندون‌ها وجود داشته باشد، پزشک معالج برای شما یک عکس MRI تجویز خواهد کرد تا بتواند تمامی عضلات و بافت‌های اطراف را با دقت بررسی کند و در صورت نیاز برای درمان آن‌ها نیز اقدام کند.
درمان آرتروز شانه
برای درمان آرتروز شانه و کتف مهم است که بدانیم بیماری در چه مرحله‌ای قرار دارد و دلیل وجود آرتروز در مفصل شانه و ساییدگی مفصل شانه چیست. برای درمان ساییدگی مفصل شانه می‌توان از روش‌های درمان جراحی یا غیر جراحی استفاده کرد. ممکن است که از یک یا چند روش به صورت همزمان برای تاثیر بیشتر استفاده کرد.
تغییر لایف استایل زندگی
اگر بیماری شما در زمان‌های خاصی مثلا در هنگام ورزش برای شما درد بیشتری را به وجود می‌آورد، از شما خواسته خواهد شد که از انجام آن فعالیت پرهیز کنید و استراحت بیشتری را به دست و بازوی خود بدهید. در این شرایط هدف از استراحت دادن کاهش درد و انجام کارهای مختلف برای درمان بیماری فعلی شماست.
فیزیوتراپی
در فیزیوتراپی سعی می‌شود با افزایش قدرت عضلات اطراف شانه، فشار از روی مفصل شانه برداشته شده و درد شما کاهش پیدا کند. ورزش‌های شانه باید با دقت توسط فیزیوتراپیست یا پزشک معالج شما تجویز شده تا بتواند حداکثر تاثیر مثبت را داشته باشد. علاوه بر ورزش، فیزیوتراپیست از کارهای زیر نیز برای درمان آرتروز شما استفاده خواهد کرد:
- TENS: با استفاده از جریان‌های الکتریکی کنترل شده بر روی عضلات مفصل شانه، خونرسانی افزایش پیدا کرده و التهاب مفصل شانه کاهش پیدا می‌کند.
- اولتراساند: با استفاده از دستگاه مافوق صوت تمامی بافت‌ها در عمق بافت شانه تحریک شده و التهاب و درد کاهش پیدا خواهد کرد.
- شاک ویو تراپی: امواج شاک ویو با انرژی بالای نیروی مکانیکی باعث افزایش جریان خود شده و با تحریک اعصاب در بافت‌ها کاهش درد را در پی خواهند داشت.
در مورد روش‌های تمرینی در صفحه ورزش برای آرتروز شانه به صورت مفصل صحیت کردیم.
دارودرمانی
استفاده از قرص‌ها و داروهای ضد التهاب و درد مانند ناپروکسن، پروفن و آسپرین می‌تواند به کاهش درد بیمار کمک کند. توجه داشته باشید که بیماری آرتروز قرص یا دارویی ندارد و تجویز داروها برای کاهش درد بیمار و کمک به وی برای انجام ورزش‌ها و کاهش التهاب مفصل شانه است.
در مطلب قرص درمان درد مفصل شانه به صورت مفصل در مورد انواع داروهای درد کتف و شانه صحبت کردیم.
استفاده از کمپرس سرد و گرم
یکی دیگر از راه‌های کاهش درد، استفاده از کمپرس سرد و یا گرم است. با استفاده از این سرما و گرما می‌توان علائم آرتروز شانه را کاهش داد.
در مورد روش درمان خانگی آرتروز شانه در مطلب دیگری به صورت کاملا مفصل صحبت کردیم.
تزریق آرتروز شانه
به صورت کلی برای کاهش درد از ۲ نوع تزریق استفاده می‌شود. تزریق کورتون یا کورتیزون می‌تواند به صورت فوری باعث کاهش درد در بیمار شود. به این صورت که ترکیبی از کورتون و یک ماده بی حس کننده به صورت مستقیم به مفصل تزریق خواهد شد و درد به صورت فوری کاهش پیدا خواهد کرد. فقط باید توجه داشته باشید که تا ۲۴ ساعت پس از تزریق نباید فشار زیادی را به شانه خود بیاورید و از کمپرس سرد استفاده کنید.
تزریق دیگری که برای آرتروز انجام می‌شود، تزریق هیالورونیک اسید مصنوعی است.
ممکن است در جستجوهای خود در اینترنت با تزریق اوزون برای آرتروز شانه نیز مواجه شده باشید که باید بگوییم که اوزون تراپی به هیچ وجه تاثیری بر روی آرتریت شانه ندارد و کمکی به درمان این بیماری نمی‌کند.
جراحی آرتروز شانه
در صورتی که آرتروز کتف شما با روش‌های غیر جراحی که بالاتر گفتیم درمان نشد و یا درد و مشکلات حرکتی شما با این روش‌ها درمان نشد، تنها گزینه باقی مانده جراحی آرتروز شانه است.
عمل جراحی آرتروز کتف و شانه به روش‌های مختلفی قابل انجام است. اینکه پزشک جراح شانه شما کدام یک از روش‌ها را برای درمان شما انتخاب کند، ارتباط مستقیمی با مقدار پیشرفت بیماری آرتروز و وضعیت فعلی شما دارد. جراحی شانه به دو روش باز و بسته قابل انجام است.
آرتروسکوپی مفصل شانه
در صورتی که بیماری آرتروز شانه در مراحل خفیف باشد و سر استخوان بازو را درگیر کرده باشد، معمولا روش جراحی آرتروسکوپی شانه یا جراحی با لیزر پیشنهاد می‌شود. در این روش جراحی چند سوراخ کوچک بر روی پوست شما ایجاد شده و از طریق آن‌ها وسایل جراحی بسیار باریکی وارد مفصل شما خواهند شد.
سپس جراح تصاویر مفصل شما را بر روی یک مانیتور مشاهده خواهد کرد و داخل مفصل پاکسازی خواهد شد. در این حالت آرتروز مفصل شانه به صورت کامل درمان نمی‌شود ولی در صورتی که از روش‌های غیر جراحی در ادامه آن استفاده شود، بیماری پیشرفت نخواهد کرد و درد بیمار تا حد بسیار زیادی کاهش پیدا خواهد کرد.
آرتروپلاستی مفصل شانه
آرتروپلاستی یا تعویض مفصل شانه زمانی پیشنهاد می‌شود که مفصل شانه به صورت کامل تخریب شده و نیاز به تعویض آن با بافت مصنوعی مانند پروتز است. بسته به اینکه بیماری آرتروز شانه تا چه حد پیشرفته باشد و بیمار در چه وضعیتی باشد، یکی از موارد زیر برای وی انجام خواهد شد:
- اگر فقط سر استخوان بازو تخریب شده باشد، با جایگزینی یک مفصل مصنوعی، بازسازی مفصل انجام خواهد شد.
- در صورتی که آرتروز پیشرفت کرده باشد، سر استخوان بازو به همراه حفره گلنوئید به صورت کامل جایگزین خواهد شد. در این حالت یک کاپ پلاستیکی در حفره گلنوئید قرار داده شده و یک توپ فلزی به سر استخوان بازو متصل شده و به یکدیگر متصل خواهند شد.
- در صورتی که بیمار همراه با آرتروز دچار پارگی تاندون‌های روتاتور کاف نیز شده باشد، از روش تعویض مفصل شانه به صورت معکوس استفاده خواهد شد. در این روش جراحی توپ فلزی به حفره گلنوئید متصل شده و کاپ پلاستیکی به سر استخوان بازو وصل خواهد شد.
- در صورتی که آرتروز در مفصل آکرومیوکلاویکولار اتفاق افتاده باشد، پزشک معالج باید به روش باز جراحی را انجام دهد. در این روش مقدار کمی از انتهای استخوان ترقوه تراشیده شده و فضایی خالی در آن قرار داده می‌شود که بدن به مرور زمان آن را پر خواهد کرد.
انتخاب هر کدام از روش‌های بالا با توجه به سابقه پزشک، شرایط فعلی بیمار و المان‌های متفاوتی است که قبل از عمل در مورد آن تصمیم‌گیری خواهد شد.
شرایط بعد از عمل جراحی آرتروز شانه
بعد از عمل جراحی آرتروز شانه، کمی احساس درد خواهید داشت که یک روند طبیعی بعد از انجام هر عملی است. پزشک معالج شما برای کاهش درد، داروهایی را تجویز خواهد کرد. علاوه بر داروهای ضد درد، داروهایی برای جلوگیری از عفونت نیز برای شما تجویز خواهد شد که باید به صورت مرتب مصرف کنید.
جراحی آرتروز شانه مانند هر جراحی دیگری می‌تواند عوارضی را به دنبال داشته باشد که با رعایت کامل دستورالعمل‌های پزشک می‌توان این عوارض را به حداقل رساند. ولی به هر حال می‌توان عوارض زیر را برای جراحی در نظر گرفت:
- عفونت
- خونریزی
- لخته شدن خون
- آسیب به عروق خونی و اعصاب
پیشگیری از آرتروز شانه
با اینکه دلایل ایجاد بیماری آرتروز شانه هنوز مشخص نشده است ولی می‌توان گفت برای پیشگیری از آرتریت شانه می‌توان نکات زیر را در نظر گرفت:
- پرهیز از مصرف سیگار، تنباکو، قلیان و هرگونه مواد دخانی
- انجام ورزش به صورت روزانه و نرمش و انعطاف پذیری
- جلوگیری از چاقی و حفظ تناسب وزن بدن
- پرهیز از خوردن فست فود و غذاهای فرآوری شده
با رعایت موارد گفته شده می‌توان شانس ابتلا به بیماری آرتروز شانه را تا حد بسیار زیادی کاهش داد. ولی در نظر داشته باشید که این بیماری در مراحل اولیه زودتر و راحت‌تر درمان می‌شود و بهتر است که در صورت وجود درد در شانه که بیش از ۱ هفته طول کشیده است، هر چه سریع‌تر به پزشک مراجعه نمایید.
سخن نهایی
بیماری آرتروز شانه می‌تواند زندگی بیمار را تا حد زیادی تحت تاثیر قرار دهد و امکان انجام کارهای ساده را نیز از وی سلب کند. اگر این بیماری در مراحل اولیه تشخیص داده شود، امکان درمان آن بدون جراحی امکان پذیر است ولی در شرایط پیشرفته، تنها گزینه ممکن برای درمان جراحی آرتروسکوپی یا باز خواهد بود.
به هر حال به شما پیشنهاد می‌کنیم که هر گونه درد را در شانه خود جدی گرفته و سریعا به یک پزشک ارتوپد فوق تخصص شانه مراجعه نمایید. اگر در مورد این بیماری سوالی دارید، به شما پیشنهاد می‌کنیم که سوالات خود را از طریق بخش نظرات از ما پرسیده یا وقت ویزیت خود را با آقای دکتر روزبه تقوی در کلینیک تخصصی ایشان تنظیم نمایید. برای این کار کافیست با شماره‌های کلینیک تماس گرفته یا از طریق بخش نوبت دهی که در پایین همین صفحه قرار دارد، نسبت به ثبت نوبت آنلاین خود اقدام نمایید.
منبع: assh.org
سوالات متداول
چه کارهایی باعث بدتر شدن آرتروز شانه می‌شود؟
به صورت کلی افزایش فعالیت فیزیکی و کار کشیدن از دست بیمار می‌تواند درد آرتروز را بیشتر کرده و شدت بیماری را وخیم‌تر کند.
در صورت ابتلا به آرتروز شانه چگونه باید بخوابیم؟
برای خوابیدن راحت‌تر بهتر است که بر روی شانه‌ای که به آرتریت دچار شده است، نخوابید. سعی کنید به سمت مقابل خوابیده و یک بالش را بین شانه دردناک و بدن خود قرار داده تا شانه بالاتر از بدن قرار بگیرد.
آیا می‌توان بدون جراحی، درد شانه آرتروز شده را کاهش داد؟
در صورتی که بیماری در وضعیت پیشرفته و تخریب استخوان نباشد، پزشک معالج با تجویز دارو و فیزیوتراپی درد شما را کاهش خواهد داد و می‌توانید به صورت عادی به زندگی خود ادامه دهید.
درد آرتروز در کجای شانه احساس می‌شود؟
اگر آرتروز در سر استخوان بازو باشد، درد در مفصل شانه و عمق آن حس خواهد شد. در صورتی که آرتروز در استخوان ترقوه باشد، درد در بالای شانه و گردن نیز احساس خواهد شد.
